tramaichean

Barbarians agus Guano! Turas gu Suffolk

Tha taigh-tasgaidh sònraichte ann an Suffolk a th’ air a bhith air an liosta-bucaid agam far iomadh bliadhna – East Anglia Transport Museum faisg air Lowestoft.

Fhuair mi cothrom a dhol ann mu dheireadh thall san Lùnastal.

Tha an taigh-tasgaidh seo sònraichte oir ged a tha e caran beag, tha e loma-làn còmhdhail retro de gach seòrsa – rathad-iarainn, busaichean-tràilidh agus tramaichean uile air an aon làraich.

Thòisich an turas agam le oidhche air a’ Chadalaiche eadar Glaschu agus Lunnainn. Ged nach d’ fhuair mi cus cadail, tha e daonnan tlachdmhor a bhith air an “leabaidh-trèana” mar a th’ aig mo nighnean oirre. An uair sin, fhuair mi an Underground eadar Euston Square agus Liverpool Street gus an trèana agam a ghlacadh gu Suffolk. Bha e sgoinneil a bhith ann an Liverpool Street oir an turas mu dheireadh a bha mi ann an Lunnainn, bha mi a’ feuchain ri dhol gu gach terminus rèile san aon latha – ach bha Liverpool Street dùinte airson obair innleadaireachd.

Bha plana agam a dhol gu Ipswich agus an uair sin air loidhne Suffolk an Ear gu Lowestoft. Mar thoradh air stailc rèile, ge-tà, stad an trèana agam aig barrachd stèiseanan na an àbhaist an chaill mi an ceangal agam aig Ipswich agus bha agam ri dhol ann taobh Norwich air a’ Ghreat Eastern Mainline agus an uair sin air adhart air a’ Wherry Line gu Lowestoft. Chan eil briseadh dùil ro mhòr a bh’ ann, ge-tà oir fhuair mi cothrom a dhol tro na Norfolk Broads.

Bha mi air bòrd fear de na trèanaichean uaine aig Greater Anglia – “na Flirts” – an Clas 745 eadar London is Norfolk agus an uair sin an Clas 755 (bi-mode a tha comasach air ruith air dealain no air diosal) gu Lowestoft. Tha na trèanaichean seo uaine, comfhurtail agus dreachmhor cuideachd. Tha mi an dòchas gum faic sinn barrachd trèanaichean mar seo air feadh na lìonra.

Stèisean Norfolk – feur gu leòr air an trac!

Bha mi a’ coimhead air adhart ri Lowestoft fhaicinn oir ’s ann às a sin a tha an còmhlan roc the Darkness.

Nis, tha an stèisean ann an Lowestoft uamhasach àlainn le tòrr phostairean is dealbhan mu eachdraidh a’ bhaile agus còmhdhail sa bhaile ach taobh a-muigh an stèisein, chan eil cùisean buileach cho snog. Nan robh agam ri Lowestoft a mhìneachadh ann an aon fhacal – ‘s e guano a bhiodh ann. Tha faoilleagan craicte, cunnartach, feargach anns gach àite agus tha na na toglaichean, polaichean dealain, bàtaichean is eile dìreach air an comadachadh le guano. Tha fiù ’s na cabhsairean ann am meadhan a’ bhaile geal le guano agus abair gu bheil sàmh ann….

Mar sin, rinn mi air stèisean nam bus gu math luath gus mo cheangal a ghlacadh dhan taigh-tasgaidh.

Bidh mi daonnnan ag ràdh gu bheil dà dhiofar sheòrsa baile ann a thaobh còmhdhail bus. Air an dàrna làimh, tha bailtean far an cleachd daoine de gach seòrsa busaichean a chionn gu bheil na seirbheisean math agus goireasach leithid Lunnainn agus D.È. Air an làimh eile, tha bailtean eile far nach cleachd duine sam bith busaichean ach a-mhàin daoine aig nach eil roghainn sam bith eile. Ann an Lowestoft, chan eil teagamh sam bith ann nach e an dàrna seòrsa seirbheis bus a th’ ann – seo seirbheis do dhaoine aig nach eil car is gun roghainn sam bith eile ach am bus a ghabhail. Bha am bus slaodach, grod agus bha stèisean nam bus dìreach sgriosail – fada ro bheag le droch fhàileadh is faoilleagan craicte os ar cionn mar an luftwaffe agus iad a’ suidhe air na stadan bus agus fiu’s air na busaichean fhein agus iad a’ sgreuchail gu h-àrd is gu h-eagallach.

Seo mar a bha an cabhsair air feadh air feadh meadhan Lowestoft!

Mar sin, bha mi toilichte fhaighinn a-mach à meadhan a’ bhaile agus tron bhaile gu Carlton Colville dìreach taobh a-muigh a’ bhaile far a bheil an taigh-tasgaidh.

Agus abair gur e taigh-tasgaidh snog a th’ ann.

Ma tha thu air a bhith ann an Taigh-tasgaidh Nàiseanta nan Tramaichean ann an Crich, Schd Derby, no ann an Taigh-tasgaidh nam Busaichean-tràilidh ann an Sandtoft, tha e gu math coltach ri sin oir a bharrachd air buill-taisbeanaidh còmhdhail, tha bùth ann den t-seòrsa a chitheadh tu ann an linn nan tramaichean, a bharrachd air pàirce bheag, garaiste le seann chàraichean agus oifis-phuist bheag. Tha clachan-chàsaidh – cobbles – air an rathad cuideachd.

Tha trì siostaman còmhdhail eadar-dhealaichte san taigh-tasgaidh. Sa chiad dol a-mach, tha an trama. Tha loidhne ghoirid ann a tha direach. Airson adhbhar air choireigin, cha robh an t-slighe air fad fosgailte, ach chòrd e rium a dhol air trama Blackpool air na bha air fosgailte den loidhne. An uair sin, tha busaichean tràilidh ann agus tha iad a’ ruith ann an cearcall timcheall air an taigh-tasgaidh, seachad air depot nan tramaichiean is nan tràilidhean.

Chan eil ach trì àiteachan ann am Breatainn far an urrainn dhut a dhol air bus-tràilidh – Sandtoft (faisg air Doncaster – taigh-tasgaidh naiseanta nam busaichean-tràilidh), East Anglia Transport Museum agus am Black Country Living Museum ann an Dudley. Agus tha busaichean-tràilidh gu bhith a’ ruith ann am Beamish anns an North of England Living Museum latha de na làithean cuideachd.

(Seada nan tràilidhean: Portsmouth, Lunnainn agus Hastings)

Tha mi air leth measail air na tràilidhean agus an turas seo, gu sònraichte, bha e math a dhol air bus-tràilidh à Suffolk fhein – a Ipswich. Tha deagh chruinneachadh de thramaichean is de bhusaichean-tràilidh a diofar àiteachan agus a bharrachd air Suffolk fhein, tha gu leòr ann à Lunnainn – baile mòr nan tramaichean is nam busaichean-tràilidh.

Mu dheireadh, tha Rathad-iarainn Aotrom Suffolk an Ear ann, a tha na rathad-iarainn caol-ghèidse den t-seòrsa a bha cumanta aig factaraidean is cuairidhean uair.

East Suffolk Light Railway

Mholainn an Taigh-tasgaidh seo gu mòr – tha e beag agus tha e gu math fada air falbh à Alba ach tha iad air tòrr mòr a dhèanamh leis an làraich bhig a th’ aca – agus tha planaichean mòra aca aig an àm seo gus an taigh-tasgaidh a leudachadh.

Tha Suffolk sgoinneil – ach thoir an aire do na faoilleagan!

Alasdair

Air m’ fhòn: Status Quo “Whatever You Want” (1979), 9/10.

Tadhail air Trèanaichean, tramaichean is tràilidhean

Tramfordh Kambronn ha Rysrudh! #gàidhlig

Le alasdairmaccaluim

Tha ùidh mhòr air a bhith agam ann an cànan is eachdraidh na Cùirne fad mo bheatha. Tha mi air grunn leabhraichean a leughadh mu rathaidean-iarainn na dùthcha, beag is mòr, fosgailte is dùinte, an lìonra nàiseanta agus loidhnichean glèidhte. A dh’aindeoin seo, cha robh fhios agam gu seachdain no dhà air ais gun robh slighe-trama anns a’ Chòrn uair.

Fhuair mi a-mach mu dheidhinn ann an dòigh inntinneach. Bha mi gu bhith a’ dol air turas gu Pensans/Penzance aig toiseach na mìos seo ach bha agam ri a chur dheth mar thoradh air a’ chorònabhìoras. Bha mi gu math brònach mu dheidhinn agus mar sin, cheannaich mi leabhar mu thramaichean mar phrèasant dhomh fhèin agus mhothaich iomradh air an Cambourne and Redruth Tramway.

Bha mi air mo bheò-ghlacadh agus chan fhada gus an robh mi air leabhar a cheannach mu dheidhinn.

Dh’fhosgail an t-slighe-trama ann an 1902 agus ’s e loidhne caol-ghèidse (narrow gauge) a bh’ innte, le gèidse de 3’6″ a bha 3 mìle dh’fhaid. A bharrachd air a bhith a’ ceangal an dà bhaile ri chèile do luchd-siubhail, bha an loidhne cuideachd a’ giùlan bathar bho mheinnean ionadail gu ionad-leaghaidh meatailt tro na sràidean. Mar sin, bha locothan dealanach aig an loidhne a bhiodh a’ tarraing trèanaichean tro na sràidean.

Coltach ri tòrr loidhnichean trama eile ann am bailtean beaga, cha do mhair i ro fada. Às dèidh a’ Chogaidh Mhòr, dh’fhàs an t-einnsean-losgaidh inntearnail (internal combustion engine) agus an taidhr pneumatach agus bha busaichean tòrr na bu saoire ri ruith na tramaichean.

Dhùin an loidhne do luchd-siubhail ann an 1927 agus do bhathair ann an 1934.

Trèana bathair, Slighe Trama Cambourne is Redruth

Is toil leam seann chairtean-puist mar seo!

Tha mi an dùil is an dòchas gum faigh mi cothrom a dhol dhan Chòrn ann an 2021!

Alasdair

Tadhail air Trèanaichean, tramaichean is tràilidhean

Slighe-trama ùr Ghlaschu ceum nas fhaisge?

Le alasdairmaccaluim

Tha an Còmhdhail Alba air phlana ùr airson còmhdhail fhoillseachadh a bhios a’ suidheachadh nam prìomhachasan airson an ath fhichead bliadhna.

Am measg rudan eile, tha iad ag ràdh gum beachdaich iad air a’ phlana airson slighe-trama ùr airson Glaschu, a’ ceangal meadhan a’ bhaile ri Port-adhair Ghlaschu is Pàislig taobh Baile a’ Ghobhainn, Rionnag a’ Bhàis*, Braehead agus Rinn Friù.

Tha mi air mapa Gàidhlig a dhèanamh den t-slighe a thathar a’ moladh. Bhiodh an t-slighe seo fìor mhath – tha e a’ ceangal meadhan Ghlaschu ris a’ phort-adhair, a’ cur còmhdhail phoblach nas fheàrr air dòigh do stiùidio a’ BhBC is STV agus le ceangal trama ann ris a’ bhaile as motha an Alba aig nach eil stèisean: Rinn Friù. Tha e cuideachd a’ cuideachd le ath-bheothachadh eaconomach is sòisealta Bhaile a’ Ghobhainn agus a’ cur còmhdhail phoblach rèile air dòigh gu mòr-ionad bhùitean Braehead agus dhan Ospatal.

Gheibhear mapa nas hi-res air Flickr.

‘S e deagh phròiseact a tha seo agus tha mi an dùil is an dòchas gun tèid e air adhart.

Port-adhair Bharraigh (Cha robh dealbh agam de phort-adhairt Ghlaschu!)

(*Far ainmeil an Ospatail)

Alasdair

Tadhail air Trèanaichean, tramaichean is tràilidhean

A’ chiad trama dealanach ann an Alba!

Le alasdairmaccaluim

Dh’fhosgail a’ chiad slighe-trama dealanach ann an Alba ann an 1889.

Ach cha robh i ann an Glaschu no Dùn Èideann no fiù’s ann an Dùn Dè no Obar Dheathain.

Slighe-trama Chaisteal Tarrais, Siorrachd Lannraig

’S ann a bha i ann an Caisteal Tarrais (Carstairs) ann an Siorrachd Lannraig a Deas, eadar stèisean Chaisteal Tarrais agus Taigh Chaisteal Tarrais (air a bheil Taigh Menteith an-diugh). Chaidh a thogail le uachdaran na sgìre a bha a’ fuireach san taigh agus ’s e loidhne phrìobhaideach a bh’ ann.

Bha an t-slighe-trama mìle a dh’fhaid agus rinneadh an dealan air a son le dealan-uisge a rinneadh ann an Abhainn Chluaidh faisg air làimh.

Mapa den loidhne bho: https://travegeo.com/Carstairs_House_Tramway-23177?sharemap

Cha do mhair e ro fhada – sguir na tramaichean dealanach ann an 1896 agus chleachd iad eich gus an do dhùin e mu dheireadh ann an 1925.

Le Greg Morss, CC BY-SA 2.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=13606093

Alasdair

Tadhail air Trèanaichean, tramaichean is tràilidhean

Slighe-trama Innis Tùir, Siorrachd Pheairt #gàidhlig

Le alasdairmaccaluim

Thug sinn sùil air slighe-trama gu math neo-àbhaisteach ann an Èirinn – meur-loidhne ann am Fionntamhnach (Fintona) ann an Contae Tír Eoghain.

Bha an stèisean mu mhìle air falbh bhon bhaile fhèin agus mar sin, thog iad meur-loidhne eadar an stèisean agus meadhan a’ bhaile. Ach leis gur e baile beag a bh’ ann is gun robh an loidhne gu math goirid, chleachd iad trama eich air an loidhne seach trèana.

Nuair a bha mi a’ dèanamh beagan rannsachadh air Fionntamhnach, fhuair mi a-mach gun robh loidhne den aon sheòrsa againn ann an Alba uair.

Trama Innis Tùir, Siorrachd Pheairt, Dealbh bho Wikimedia Commons

B’ e seo slighe-trama Innis Tùir (Beurla: Inchture) ann an Siorrachd Pheairt ann an Cars Ghòbhraidh. Bha stèisean Innis Tùir air an loidhne eadar Peairt is Dùn Dè mu mhìle gu leth a deas air a’ bhaile agus mar sin, chaidh meur-loidhne a thogail gu meadhan a’ bhaile fhèin. Dh’fhosgail an loidhne ann an 1849 agus b’ e an Inchture Express no an Railway Car am far-ainm a bh’ aig muinntir a’ bhaile air an trama eich.

Coltach ri Fionntamhnach, bhiodh an trama eich a’ ruith do luchd-siubhail ach bhiodh loco àbhaisteach a’ dol ann gus bathair a thogail bho fhactaraidh bhricichean is thaidhlichean a’ bhaile.

Dhùin an loidhne bheag seo ann an 1916 agus chaidh na rèilichean a thogail airson a chleachdadh sa Chogadh Mhòr. Chaidh stèisean Innis Tùir a dhùnadh ann an 1956.

Alasdair

Tadhail air Trèanaichean, tramaichean is tràilidhean

Tramaichean Smùid Bhaile a’ Ghobhainn #gàidhlig #cleachdi

Le alasdairmaccaluim

Tha Glaschu ainmeil fhathast airson a tramaichean, ged a dh’fhalbh iad cha mhòr 60 bliadhna air ais. Ach an robh fhios agad gun robh siostam trama fa leth ann am Baile a’ Ghobhainn mus robh an sgìre na pàirt de Ghlaschu?

Bha slighe-trama ann leis an ainm caran mòr-chùisean The Vale of Clyde Tramway. (“Càite bheil thu a’ fuireach?” “The Vale of Clyde?” “Oooh, spaideil!”)

Bha an loidhne seo mu 2 mhìle gu leth a dh’fhaid, a’ ruith air Rathad Bhaile a’ Ghobhainn bho Linthouse san iar gu Paisley Road Toll san ear far an robh ceangal ann le tramaichean Ghlaschu.

’S e an rud a bha inntinneach mun loidhne seo gur e tramaichean smùid a bh’ aca. Dh’fhosgail an loidhne le tramaichean-eich ann an 1873 ach bho 1877 gu toiseach nan 1893, b’ e tramaichean smùid a bh’ aca. B’ e seo a’ chiad siostam trama smùid anns an RA air fad.

Bha tramaichean smùid tòrr na bu shaoire ri ruith na tramaichean eich agus ged is e locothan smùid a bh’ annta, bha riaghailtean teann ann a thaobh fuaim agus smùid agus bha iad tòrr na bu shamhaiche is na bu ghlaine na trèanaichean smùid air na rathaidean iarainn.

Trama smùid Bhaile a’ Ghobhainn. Chan eil na toglaichean san dealbh ann tuilleadh.

Ma leugh thu leabhraichean Thomas the Tank Engine nuair a bha thu beag, bidh cuimhne agad air Toby the Tram Engine. Bha na tramaichean smùid ann am Baile a’ Ghobhainn gu math coltach ri Toby – einnsinnean beaga a bha car coltach ri seada no bothan hot-dog air cuibhlean. Bhiodh an loco a’ tarraing trèilear do luchd-siubhail.

Choisich mi slighe na loidhe trama air fad bho chionn goirid mar a’ chuairt lockdown agam air an latha sin, a’ tòiseachadh aig Paisley Road Toll is a’ coiseachd fad na slighe gu Linthouse.

Clì: Paisley Road Toll an-diugh. Deas: san 19mh linn. Trama Vale of Clyde air an làimh dheis

Às dèidh coiseachd seachad air an Drochaid Squinty, chaidh mi seachad air stiùdiothan STV agus a’ BhBC agus Ionad an t-Saidheans agus uair sin, ràinig mi Talla-baile Bhaile a’ Ghobhainn, far robh Comhairle Bhaile a’ Ghobhainn suidhichte uair agus far an deach na co-dhùnaidh mòra a dhèanamh mu thramaichean san sgìre.

Tha an rathad an uair sin a’ dol air lùb seachad air Docaichean a’ Phrionnsa agus a-steach gu meadhan Bhaile Ghobhainn far a bheil Crois Bhaile a’ Ghobhainn, stèisean an t-Subway agus na bùithean.

Às dèidh sinn, leanaidh an t-slighe air adhart seachad air toglaichean Gàradh Bhàtaichean Fairfield. Bha rathad-iarainn ainmeil ann am Fairfield uair agus bheir sinn sùil air seo ann am post bloga eile. An uair sin, thèid an rathad seachad air Pàirc Elder agus os cionn beul Tunail a’ Chluaidh gu Linthouse far an robh deireadh na loidhne. Tha seo gu math faisg air Rionnag a’ Bhàis (’S e The Queen Elizabeth University Hospital Glasgow an t-ainm oifigeil a th’ air ach ’s e Rionnag a’ Bhàis a th’ aig a’ mhòr-chuid air oir tha e nas fhasa cuimhneachadh agus tha coltas an Death Star air!).

Seo mapa den t-slighe air fad.

Slighe Vale of Clyde Tramway, Baile Ghobhainn

Chan eil rud sam bith air fhàgail den t-slighe trama a-nis agus gu mì-fhortanach, chan eil mòran dealbhan ann nas motha. Chan fhaca mi riamh ach trì dealbhan de thamaichean smùid Bhaile a’ Ghobhainn agus tha dà dhiubh sa phost-bloga seo!

Luchd-obrach Vale of Clyde Tramways, depot Fairfield, Baile a’ Ghobhainn

Bha tramaichean smùid ann an tòrr bhailtean san RA. Ann an Alba, bha iad ann am Baile a’ Ghobhainn agus Dùn Èideann ach ’s ann an Dùn Dè a bha iad a bu shoirbheachaile agus iad a’ ruith siostam nan tramaichean air fad bho 1884 gu 1902 nuair a ghabh tramaichean dealanach thairis na slighean uile.

A rèir an leabhair History of the Steam Tram, bha 50 siostam trama smùid ann am Breatainn is Èirinn uile gu lèir: 7 dhiubh ann an Èirinn, 3 an Alba, 1 anns a’ Chuimrigh, 1 ann an Gearnsaidh agus an còrr ann an Sasainn. Bha an siostam a bu mhotha ann am Birmingham.

Bha tramaichean smùid tòrr na bu shaoire na tramaichean eich ach cha do mhair na tramaichean smùid ro fhada oir cha robh ach mu 15 bliadhna eadar toiseach nan tramaichean smùid agus cruthachadh an teicneòlais airson tramaichean dealanach, a bha na bu shaoire, na bu luaithe agus na bu shàbhailte cuideachd.

Seo an t-slighe a-steach gu Tunail a’ Chluaidh, Linthouse. Bha ceann na loidhne trama dìreach air taobh eile na drochaid seo.

Ged nach do mhair na tramaichean smùid ro fhada ann an Alba, ge-tà, tha grunn thramaichean smùid glèidhte fhathast a’ ruith ann an dùthchannan eile. Seo eisimpleir de thrama smùid ann am Bern, An Eilbheis.

Bidh trèanaichean, tramaichean is tràilidhean air ais ann am Baile a’ Ghobhainn na Grèine/“Vale of Clyde” a dh’aithghearr gus sùil a thoirt air barrachd rathaidean-iarainn inntinneach!

Alasdair

Tadhail air Trèanaichean, tramaichean is tràilidhean

I’ve been to Hastings and I’ve been to Brighton, I’ve been to Eastbourne too – So what! Eachdraidh an Seaton Tramway #gàidhlig

Le alasdairmaccaluim

Air ais anns na 1940an, bha fear ann an Lunnainn air an robh Claude Lane. Bha factoraidh charbadan dealanach aige a bhiodh a’ dèanamh milk floats.

Bha e uamhasach dèidheil air tramaichean agus bhris e a chridhe mar a bhathar a’ dùnadh siostam thramaichean Lunnainn mean air mhean.

Ach bha aisling aig Claude: bha e airson slighe-trama a thogail dha fhèin.

Taigh-tasgaidh nan Tramaichean, Crich, 27/4/12 — Trama Lunnainn – chaidh siostam tramaichean Lunnainn a dhunadh ann an 1952

Thoisich e le loidhne bheag taobh a-staigh an fhactaraidh aige ann am Barnet, Lunnainn. Cha robh rùm gu leòr ann airson tramaichean àbhaisteach is mar sin, thog e tramaichean beaga le gèidse 15″.

An uair sin, cheannaich e trac a b’ urrainn dha gluasad gu diofar fhèisean agus làithean fèille gus tursan trama goirid a thoirt do chloinn. Bha seo gu math soirbheachail ach cha robh sin math gu leòr do Chlaude: bha e airson loidhne mhaireannach a thogail.

Dh’fhosgail e slighe-trama ghoirid ri taobh na mara ann an Hastings ann an 1951 – bha meanbh-rathad iarainn ann uair a bha air dùnadh agus chaidh na tramaichean nan àite. Bha na tràmaichean seo na bu mhòtha – gèidse 2′. Cha do mhair an loidhne seo ro fhada, ge-tà oir cha robh a’ chomhairle ro thaiceil.

An uair sin, ghluais e an slighe-trama gu Rhyl sa Chuimrigh far an robh e stèidhichte ann am fèill-spòrs fad beagan bhliadhnaichean.

An uair sin, chaidh e gu Eastbourne far an do thog e loidhne mu mhìle a dh’fhaide ri taobh na tràighe. Thog e diofar thramaichean le coltas tramaichean ainmeil bho slighean tramaichean mòra – Boat car Blackpool mar-eisimpleir.

Bha loidhne Eastbourne gu math soirbheachail ach ann am meadhan nan 1960an, dh’fhàs e follaiseach gum biodh obair leasachaidh a’ tachairt faisg air an slighe-trama le rathaidean ùra agus gun cuireadh seo bacadh air an loidhne tràma. Nuair a tòisich cùisean a’ dol ceàrr ann an Eastbourne, cho-dhùin e gun robh e ag iarraidh loidhne trama a thogal a bhiodh leis fhèin an àite a bhith air lios bhon chomhairle.

Bha grunn rathaidean-iarainn fhathast a’ dùnadh ann am meadhan nan 1960an mar phàirt de gheàrraidhean Beeching (Tuiteam gun Èirigh air is Leac air a’ Bheul!) agus chuir Claude roimhe fear de na loidhnichean ath-fhosgladh do luchd-turais mar slighe trama.

Thagh e an loidhne gu Seaton air costa ear-thuath Devon. Bha an loidhne a’ ceangal Seaton air a’ chosta le Colyford agus Colyton, a’ ruith tron Axe Valley.

‘S e baile snog do luchd-turais a bh’ ann agus bha i a’ ruith tro theàrmainn nàdar àlainn cuideachd is mar sin, bha Claude den bheachd gum biodh an loidhne gu math freagarrach do luchd-turais. Bha e ag iarraidh tramaichean nas motha a chleachdadh is thagh e gèidse 2’9″ gus am b’ urrainn barrachd dhaoine a dhol orra.

Dhùin an rathad-iarainn ann an 1966 agus dh’fhosgail an t-slighe trama anns an Lùnastal 1970. Chaochail Claude gu h-obann ann an 1971 gu mì-fhortanach, ach chaidh an obair a chrìochnachadh le daoine eile.

Tha an loidhne a-nis 3 mìle a dh’fhaide agus bidh mu 80,000 duine a’ dol air na tramaichean a h-uile bliadhna. Bhiodh Claude uamhasach toilichte le seo, chanainn!

Chan e a-mhàin gu bheil an loidhne tarraingeach, tha na tramaichean air an loidhne uamhasach snog cuideachd. Tha trama stèidhichte air tramaichean Ghlaschu agus trama stèidhichte air trama Lunnainn mar eisimpleir agus tòrr a bharrachd eile.

Feumaidh mi a dhol ann latha dè na làithean nuair a bhios apocalypse nan zombie (suidheachadh a’ chorònabhìoras!) rud beag nas fheàrr!

Seaton and District Tramway - 23/04/07. — Seo trama ann an stoidhle Ghlaschu – dìreach mu 450 mìle air falbh bho Ghlaschu! Dealbh le John Zebedee.

Alasdair

Air m’ipod: Metallica Garage Inc (Às dèidh bhliadhnaichean de cheòl fìor dhona, rinn iad clàr de chovers metailt is punc ann an 1998, a’ gabhail a-steach So What! leis an Anti Nowhere League).

Tadhail air Trèanaichean, tramaichean is tràilidhean

“Heart of the World” – rathaidean-iarainn ann am Fèis Gàraidh Ghlaschu 1988 #gaidhlig

Le alasdairmaccaluim

Bha fèis shònraichte ann an Glaschu air ais aig deireadh nan 80an, Fèis Gàraidh Ghlaschu no the Glasgow Garden Festival.

glasgow garden festival - Yahoo Image Search results | Flower art ...

Bha sreath de na tachartasan seo ann an sgìrean bailteal far an robh gnìomhachas air a dhol bàs agus far an robh ath-leasachadh a dhith. Bha a’ chiad Fhèis Gàraidh ann an Liverpool ann an 1984 agus chaidh a leantainn le Stoke on Trent (1986), Glaschu (1988), Gateshead (1990) agus mu dheireadh le Glyn Ebwy/Ebbw Vale ann an 1992.

B’ e amas nam fèisean togail a thoirt do dh’àiteachan far an robh ath-leasachadh a dhìth agus gus togail is spòrs a thoirt do na daoine fhèin.

Bha tòrr rudan san fhèis – gàraidhean, bùithean, taighean-bìdh, rollercoasters is tòrr a bharrachd.

Agus bha rathaidean-iarainn annta uile cuideachd! Ann an Glaschu, bha an dà chuid rathad-iarainn caol-ghèidse agus slighe-trama ann.

Cò ris a bha na rathaidean-iarainn coltach? Chan eil cuimhne agam leis an fhirinn innse! Bha mi 14 ann an 1988 agus cha deach sinn gu Fèis Gàradh Ghlaschu ach dà thuras, mas math mo chuimhne. Cha deach sinn ann nas trice oir bha m’ athair tinn san osbadal fad uine mhòr air a’ bhliadhna sin agus bha mo mhàthair ag obair uamhasach trang ag obair is a’ dol a dh’fhaicinn m’ athar. Mar sin, chan eil mo chuimhne cho math air an fhèis.

Cuideachd, ged a bha mi beò-ghlaicte le trèanaichean eadar 1985 is 1987, chaill mi m’ ùidh ann an rathaidean-iarainn an uair sin fad deich bliadhna oir bha barrachd ùidh agam ann an ceòl is geamannan coimpiutair.

Mar sin, ged a tha cuimhne agam air dè a dh’ith is dè a dh’òl mi air an latha sin (Vimto bhon t-Soda Stream is ceapairean oir bha mo mham draghail mu na chuala mi mu chosgaisean a’ bhìdh ann!) agus de bha mi ag èisteachd ris air a’ Walkman agam (teip leis na 12” mixes agus B-sides bho na 12” singles de Kiss Like Judas agus Midnight aig It Bites, an còmhlan prog sgoinneil à Cumbria), chan eil mòran cuimhne agam air na rathaidean-iarainn. Chaidh mi air an trèana ach chan eil mi a’ smaoineachadh gun deach mi air na tramaichean idir.

Bha mo bhean Jenny a’ fuireach gu math faisg air làimh agus bha tiocaid seisein aice agus chaidh i ann na ficheadan de thursan le a càirdean is mar sin, tha cuimhne tòrr nas fheàrr aice air an Fhèis na th’ agam. Tha fìor dheagh chuimhne aice gu sònraichte air a’ Choca-cola Roller, an rollercoaster mòr, oir bhris e sìos aon latha nuair a bha i air agus bha Jenny bhochd stucte bun-os-cionn fad cairteil na h-uarach gus an deach a chàradh! Ach gu mì-fhortanach, chan eil i deidheil air trèanaichean is tramaichean is mar sin, chan eil cus cuimhne aicese nas motha orra sin.

Mar sin, tha mi air beagan rannsachaidh a dhèanamh air a’ chùis.

Chaidh an fhèis a cumail air taobh a deas a’ Chluaidh mu choinneimh an SECC far a bheil toglaichean a’ BhBC, STV agus Ionad Saidheans Ghlaschu a-nis agus far a bheil Festival Park a-nis.

Bha loidhne nan tramaichean ri taobh na h-aibhne agus bha iad ruith seachad air far a bheil am BBC a-nis. Bha e cudromach dhan fhèis gun robh tramaichean ann oir bha na “caurs” nam pàirt chudromach de dh’fhèin-aithne a’ bhaile agus bha daoine fhathast air leth dèidheil orra, ged a dh’fhalbh iad ann an 1962. Aig an àm sin, bha dealbh frèamte le sealladh-baile anns an robh trama anns cha mhòr gach taigh ann an Glaschu.

Bha grunn thramaichean air an t-slighe trama – tramaichean Standard agus Cunarder à Glaschu, trama Phàislig, trama Dhùn Èideann agus trama ‘boat’ fosgailte à Blackpool. Fhuair mi cead bho mo chairdean Hugh, Alex is John beagan de na dealbhan aca bho Flickr a chleachdadh.

Blackpool Boat Car, Blackpool

Trama Cunarder Ghlaschu – le Hugh Spicer

Trama Standard Ghlaschu, Le Alexander Cunningham

Trama Dhùn Èideann ann an Taigh-tasgaidh nan Tramaichean, Crich, le John Zebedee

Bha rathad-iarainn beag ann cuideachd. Saolidh mi gun robh dà sheòrsa loco ann – cuid le coltas loco smùid agus cuid eile le coltas ùr-fhasanta a bha gu math gu math grannda! Seo cairt-puist den rathad-iarainn. Bha an trèana a’ dol gu deas ann an cearcall.

Cairt-phuist den rathad-iarainn

Agus a bharrachd air seo, bha taisbeanadh aig Roinn a’ Mheadhain air an robh “Heart of Scotland” le stèisesan agus loco smùid. Thàinig togalach snog an stèisein à stèisean Mhonadh Fotha (Moneifeith) ann an Siorrachd Aonghais agus às dèidh na fèise, chaidh ath-thogail ann am Birkill air rathad-iarainn Bo’ness is Cheann Fhàil.

Cairt-phuist de Chridhe na h-Alba

Thug ainm an taisbeanaidh orm smaoineachadh air ‘Heart of the World’ le Big Country, deagh òran a thàinig a-mach dà bhlaidhna às dèidh na fèise!

Chan eil mòran air fhàgail den fhèis ann an Glaschu a-nis ach tha an tùr ainmeil Tùr Banca Dail Chluaidh fhathast ann. Chan eil e ann an Glaschu, ge-tà, ach anns a’ Chuimrigh. Tha e ann an Rhyl. Agus ged nach eil an rathad-iarainn beag fhathast ann, tha meanbh-rathad-iarainn ann an Rhyl agus tha mi an dùil tadhal air cho luath ’s a bhios suidheachadh a’ choròna-bhìoras deiseil!

Alasdair

Tadhail air Trèanaichean, tramaichean is tràilidhean

Rèilichean gu port-adhair Ghlaschu mu dheireadh thall? #gàidhlig

Le alasdairmaccaluim

Tha e coltach gum bi e comasach a dhol gu Port-adhair Ghlaschu air rathad-iarainn mu dheireadh thall ann am 2025.

Busaichean a’ Phuirt-adhair – dh’fhaodte gum faigh iad an cuid P45s ann an ùine nach bi ro fhada!

Tha Ceannardan Comhairle Ghlaschu agus Comhairle Rinn Friù air aontachadh air pasgan maoineachadh gus slighe-trama a thogail eadar Stèisean Sràid MhicIlleMhòire ann am Pàislig agus Port-adhair Ghlaschu. Feumaidh na làn chomhairlean bhòtadh air seo fhathast, ach tha mi an dùil is an dòchas gun aontaich iad.

Ma thèid an loidhne a thogail, bhiodh daoine a’ dol gu Pàislig air an trèana agus an uair sin, a’ dol air trama bhon stèisean dhan Phort-adhair.

A bharrachd air an sgeama bheag seo, thathar gu bhith a’ dèanamh sgrùdadh comais (feasibility study) air slighe-trama nas motha a thogail bhon phort-adhair air adhart gu Rinn Friù (am baile as motha ann an Alba aig nach eil ceangal rèile), ionad seopadaireachd Braehead, ‘Rionnag a’ Bhàis’ (Osbadal a’ Chinn a Deas) agus a-steach gu meadhan Ghlaschu taobh Bhaile Ghobhainn.

’S e slighe-trama gu math goirid a bhios ann dhan phort-adhair – nas lugha na dà mhìle. Bhiodh an loidhne air fad gu Glaschu air a bheilear a’ beachdachadh mu 12 mìle uile gu lèir.

San ùine fhada, chanainn gum feumar an loidhne air fad a thogail airson a bhith ciallach gu h-eacanomaigeach. Tha tòrr chosgaisean ruith ann airson siostam thramaichean a tha a cheart cho àrd airson siostam beag biodach ’s a bhiodh iad airson siostam nas motha. Feumaidh depot, goireasan càraidh is glanaidh, luchd-obrach agus tòrr a bharrachd a bhith ann mar eisimpleir. A bharrachd air seo, ged a tha ceanglaichean bus, rèile no tasgaidh gu puirt-adhair daonnan gu math daor dhan luchd-siubhail, chan urrainnear cus iarraidh airson turas trama cho goirid – gu h-àraidh ma bhios agad ri tiocaid trèana a cheannach cuideachd no tiocaid a cheannach a bhios a’ gabhail a-steach an dà-chuid trèana is trama.

Tha seo a’ togail cheistean inntinneach mun sgeama.

Ma tha e coltach gum bi slighe-trama a’ phuirt-adhair na loidhne ghoirid air leth agus nach tèid i dad nas fhaide, ghabhadh teicneòlas nas sìmplidh is nas saoire a chleachdadh na teicneòlas. Tha sgeama ann an Coventry an-dràsta mar eisimpleir gus slighe-trama a chur air dòigh a’ cleachdadh teicneòlas Very Light Rail. Bhiodh seo gu math saor. Le VLR, tha na tramaichean agus an trac nas aotruime agus tha iad a’ ruith air bataraidhean seach air uèirichean mar eisimpleir.

Dealbh de na tramaichean a dh’fhaodadh a bhith aig Coventry a dh’aithghearr

Ma tha ìre dè chinnt ann gun tèid an loidhne a leudachadh gu Glaschu, ge-tà, bhiodh e na b’ fheàrr a togail a’ cleachdadh teicneòlas àbhaisteach nan tramaichean.

Tha e cudromach gum bi cinnt ann air na ceistean seo mus tèid an sgeama air adhart. Bhiodh e daor is doirbh an loidhne a leudachadh ma thèid teicneòlas “Rèile Fìor Aotrom” a chleachdadh oir cha bhiodh e freagarrach airson slighe-trama mhòr fhada gu Glaschu agus dh’fheumadh iad cha mhòr tòiseachadh as ùr le trac ùr, tramaichean ùr, uèirichean ùra agus tòrr mòr obrach gus pìoban agus càballan a ghluasad. Air an làimh eile, mas e is gun rachadh an loidhne a thogail mar shlighe-trama àbhaisteach agus nach rachadh a leudachadh, bhiodh e gu math cosgail a ruith agus is dòcha gun cailleadh i tòrr mòr airgid.

Ged a tha na ceistean seo fhathast ann, tha mi gu math dòchasach gun tèid loidhne-trama air choireigin a thogail dhan Phort-adhair agus tha mi air mo dhòigh glan leis an naidheachd.

Cha robh mi daonnan cho cinnteach gun ruigeadh rèilichean am port-adhair, ge-tà, oir seo an treas sgeama.

An toiseach, bha GARL ann – Glasgow Airport Rail Link. Chaidh bile tro Phàrlamaid na h-Alba ann an 2006 gus an loidhne seo a thogail ach chuir Riaghaltas na h-Alba às dhan phròiseact ann an 2009 mar thoradh air cor na h-eaconamaidh. ’S e rathad-iarainn àbhaisteach a bhiodh ann an seo le trèanaichean a’ ruith bho Stèisean a’ Mheadhain ann an Glaschu dhan Phort-adhair air meur-loidhne ùr bho Phàislig.

An uair sin, bha moladh ann gum biodh trèan-tramaichean ann. ’S e a th’ ann an trèan-trama ach carbad rèile a tha a’ comasach air ruith an dà chuid air rathaidean-iarainn agus air slighean-trama. An àite a bhith a’ togail rathad-iarainn ùr eadar Pàislig agus am port-adhair, bhiodh slighe-trama ùr ann na àite. Bhiodh an trèan-trama a’ dol air an rathad-iarainn àbhaisteach eadar Glaschu agus Pàislig agus an uair sin a’ dol air an loidhne trama dhan Phort-adhair. Cha deach seo aontachadh aig a’ cheann thall, ge-tà. Bha e na bu chosgaile na bhathar an toiseach, tha an teicneòlas fhathast caran ùr ann am Breatainn agus tha trioblaidean air a bhith aig an sgeama pìleat airson trèan-tramaichean ann an Sheffield. A rèir coltais, bhiodh e a’ ciallachadh cuideachd nach gabhadh an uiread de thrèanaichean àbhaisteach a ruith eadar Glaschu is Pàislig tuilleadh.

Cha bhi an loidhne ghoirid a thathar a’ moladh an-dràsta cho math ri GARL no ris an trèana-trama, ach mas e is gun tèid an loidhne air fad eadar Pàislig, am Port-adhair, Rinn Friù agus Glaschu air adhart, bidh e fada nas fheàrr.

Alasdair

Tadhail air Trèanaichean, tramaichean is tràilidhean