’S ann an seo far a bheil mo chridh’

Faodadh duine gleac cailis òr bhon greim iarann Macaibh Mór, no gaisgeach an rùn a tha e a' sanntachadh siolc bho na searr-fhiacal uilhbheist a-mach, no troimh tòinean mion-chorrach diùlannach snàmh thar a' chuan onfhadhach, no bho ceann na h-ìompireachd air a sglaim crùn-òr leis am propaireach, ach cha b'urrainn dhut riamh atharrachadh beachd na h-amadan rag-mhuinealach.

Cha dìochuimhnidh mi an h-oidhche Samhain nuair a bha mi am measg a' chlachain air a chuairteachadh le leacan 's nuair a bha a' ghealach a deàlrachadh air na craobhan 's na duilleagan a bha a' crochadh bho na meanglan soillseachadh mar bloighean na teine, 's s' ann air mo bheulaibh -- a h-aodann mhaiseachadh bàn 's fiamh-ghàire air a tharraing sgaoilteach dearg leathann bho cluas gu cluas, lethcheann gu lethcheann -- a bha bana-cleasaiche na seasamh mar tè shluaigh a' chruinn' eile. Ghoid mi phòg bhuaip' an uair sin mus do theich i air falbh. Ach, na […]

ged a tha mi air feuchainn ri cùmail grèim air creideimh a' Dhè dlùth don cochall mo chridhe (ach ro thric, creideamh a' bhata bhuidhe), an còmhnaidh cluinnidh mise fuaim tuinn a' chuain siar 's nan gaoth thar am machrach a sèididh troimh na luachrach

A' mhàthair dhaoine le feusag atharnach's bilean fiamh-ghàireach 's meal-shùil mìlseach --doras neo-theann lèapagach liùsbach fuasgailteachbana-mhaighstir an dòigh, bhànrigh thaibhsearachd,tha thu ceart nach leigeil d'aoradairean a-steachach ann uidh air 'n uidh, seach fear seach,'s gad shealladh fhein a-mhain nuair an t-eòlasa tha e a' call ann an lasraichean a fheòla-se.'S ann le boltrach àrd èiridh gu geisneachbho air cùlaibh dhìth-chealtair nan slèisnereamhar a falachas tu rùn-dìomhairan-còmhnaidh bho sùilean do phrìomhair .'S rinn na draoidhean aosmhòr na dealbhan […]

Mo bhallach, an do ghabh thu do chrìdh'?Cha ghabh, bha mo làmh air crith.Mo bhallach, dè am bidh thu a' dèanamh a-nis?Gheibh mi tè èille nas freagarraich' a bhanais.Mo bhallach, dè mu dheidhinn do rùn?'S nas binne m'òran, nas droighniche mo chrùn.

'S e na stìopallan binneagacha' Chaisteal na Bhana-Diùc ceannardacha chunnaic mi sa chiad dol-a-machnuair a ràinig mi Dùn Robain.Ach cha mhòr nach b'urrainn dhomh a shealltainngun air na muinntir a smuainteanno mun fulangais aca an do thog na bailtean --na bochda Dhùn Robain,na taighean aca os an cinn an losgeadh ...'s iad air a fhuadachadh gu garbhalacha chaidh a canadh ath-leasachadhleis a' Bhana-phrionnsa Dùn Robain.'S ann le sùilean ùr' a chunnaic mian stòras mìorbhailteach a chàrn iagus a goidnich cha mholaidh mi --na uabhasan Dhùn Robain.'S ann cho geal ris cnàmhan an […]

An e ciamar a tha e a faireachdainnnach urrainn dhomh a' tarraing gin --nach anail, nach sgrid, nach deò's a bhith air mo bhàthadh sna duibh-neòil 's a bhith eadar-dhà-lionnnach fios agam a bhithinna' greimeachadh an sàs mo bheò, no fàiltich luath-bhàs?'S e iad a bha gam mhion-cheasnachadh nach s'urrainn dhomh a fhreagradhann an doigh nach mi-thoileachadhleis a' cheistear mòr.Ach cha do leig e ormag aideachadh gus bhiodh mi a' gairmpeacaidhean-gnìomha 'gamseachdainean fad' a' thìd' sna mo ghoirtichidh. 'S gus leig mi cnead asam mar a bhiodh an saoghalsna mo chràdh mar sgaoil no […]

S' ann mar ann an seann fhorghallgun robh mise mar sealgairruagadh an fhèidhle gadhair cruaidh-ruithtroimh coilltean domhainn;no mar poileas leantainnghleothan gu ghleothainbana-neach fo amharasa-steach tall' mòr' àrasno mar balach cluichmireag nan cruachanns a' chamhanaichtuiteam sna achadh.'S ann air a' cheann thallan ceann sia deugnuair a bha mi a' feuch'gur an achlaid crom-ruaig-- ach fead air fuar-luirgair ruith na cuthaig' --a chunnaic mi teicheadhtro thrannsaichean fada ...an fheudail a oirr' bhami air a' thòrachd,'s rug mi oirre,'s cheap mi i,'s ghlac mi i,'s s' ann bhuama laigh […]

Bha dà fheanag ann air balla‘s thuirt an tè gu na h-eile"Cait’ a-nochd an rachadh sinna dh'fhaighinn ar biadh, dinn'?""Tha fios ‘m far a thuit gaisgeach bochd's tha e na laighe lomnochdair a mharbh, bàsachadh.'S th'a h-uile duin' aineolach."'S chan eil dragh aig duin’ sam bith,'s chan eil duine èasgaidha tighinn a chuideachadhno gun e a dol gun sàbhaladh. "Tha a chù leis na madaidhean-allaidh,‘s each aig' thar nam machair ruith,‘s ann dhan an danns a chaidh a ghràdh,às a ciall cho luath 's as a fradharc."Dhìochuimhnich a shluaigh e's ann […]

Sgriobh Ruairidh MacIlleathain ann an a Litir Ionnsachaidh (481) ann an tha e a bhruidhinn mu dhedhinn na ceithir cheud bliadhna de leth-bhreith leis an stàit an aghaidh ar cànain, ar cultair ’s ar dearbh-aithneachaidh (four hundred years of discrimination by the state against our language, our culture and our identity). Tha mi a faireachdainn gur sin faclan cumhachdachd a’ th’ann … tha fìrinn aige … an cumhachd an fhirinn … nach bhiodh air labhairt deug no eibhinn coig bliadhna air as. ‘S e camhanach ùr a th’ann. Na h-àmanan … tha iad ag atharrachadh.

‘S ann dèiridh na seachdainn ‘s bha mi a’ sàbaid le a’ ghnothaich fòn – AT&T. Tha iad ag iarraidh dà mile dollar tuilleadh, ach tha mi gan diultadh … ag radh nach eil an airgead aca orm. Thòiseach an cuid nuair a bha mi a dèanamh dèiseil a dhol chun Alba. Dh’fhaighnich mi dhiubh cia mheud am bhiodh e a’ cosgadh a’ cleachadh an eadar-lion nuair a bha mi anns an duthacàs. Tha am boireannach le an a chomradh - $137 gach mios. “Unlimited,” thuirt i. “Sign me up,” arse mise … faclan ainmeil mu dheireidh.

Tha mi a’ smoinechadh mu dheidhinn iomadh rudan. ‘S dòcha gum bidh mi a brudhinn le a’ cheannairt mo ghnothaich. Chan eil iad ag ordachadh an gnothaich ann an doigh am bu choir dheth a’ bhith air a h-ordachadh. ‘S e sgoil a’ th’ann … ach chan eil iad a’ ghabhail mòran sùim dha na tidsearan … ach mi-fhotanach, chan eil cuideigin ann an Ameireaga a’ bhabhail sùim sam bith dha tidsearan. ‘S e iad a s’ urrainn dhaibh a’ dèanamh, a tha a’ dèanamh. ‘S iad nach urrainn … bidh iad a’ teagaisg. Co-dieu, ‘s e na tha iomadh duine a’ creidsinn.

Feumaidh mi a sgriobhadh … an seo am plan: bidh mi a’ sgriobhadh sgeuladh – tha mi a ciallachadh nobeheilean -- gu luath. ‘S docha, a chiad leabhar – tha sin a’ fuamnachadh mar gur e breug a th’ann, ach tha firinn aige – Caora Dubh. Bidh mi a’ cruinnechadh sgeulachan … ‘s docha bho olineach agam, no bho na filmean a sgriobh mi mòran bliadhna air ais. Cuin am bu choir dhomh a sgriobhadh? Chan e mar a tha ùine ge leòr agam … ach feaumaidh mi ùine a dheanamh no ùine a’ dhèaneamh mèirle. ‘S dòcha gum bidh mi an sgeul a phairtichadh ann am piosan beag … dà […]

Dè a tha e a ciallachadh a’ bhith Gàidhealach? Feamaidh duine a rugadh ann an Alba no – fiù ‘s nas sònraichte … anns a’ Ghàidhealtach? ‘S e iomadh duine ann a tha air a fulang am fàsachadh na Fuadaichean no an h-easbhaidhean ‘s air a son bha air an ruaig bho an seann Tìr. An e iad Ghàidheil a’ anta? No an luchd de sliochd? Nach cinneas darach eile às an t-siol a’ tuiteam bho darach sean? Nach e an craobh ùr an aon rud na an craobh às rugadh e? Co-dieu, ‘s e fuil an aon rud a dèanamh duine Gàidhealach … Ach ‘s e rud eile a’ th’ann. Leagh mi anns an […]

Dè a tha mi ag iarraidh? Feumaidh mi a’ planaigeadh. A’ teagaisg GàidhligA’ cuidheacheadh an ath-bheothachadh Ghàidhlig A’ teagaisg anns an Alba.Ag obair anns an Alba.Ag obair airson Saobhal MòrAg ionnsachadh aig Saobhal Mòr no coilleiste eile ann an Alba A bruidhinn Gàidhlig a uile latha, fad an lathaCiamar am bi mi an seo a’ dèanamh? A’ foillseachadh mo leabharAg ionnsachadh GàidhligAg sgriobhaig anns a’ GhàidhligAg ionnsachadh nas mò ann an cànain, anthropology, sociologyA’ togadh mo theagaisg air an […]

Bha mi trang an seachdainn. Tha mi trang an-diugh … tha mi air a obair fad’ an latha air a’ choimpiutar, agus chan eil mi faisg air an criochnachadh agam. Bha mi trang le m’obair – mo dhreuchd (tha mi nam thidsear a-nis) – agus le mo saoilleadh mu dheidhinn na bu choir dhomh a dèanamh an ath rud. Tha mi air a smuaintean feumaidh mi a’ dèanamh rudeigin a tha iongnadh … sgriobh leabhar, ‘s dòcha … tha mi a’ creidsinn gun teid aon leabhar agam a fhoilliseach – ‘s e leabhar a’ th’ann mu dheidhinn a’ Ghàidhlig … ach chan eil fhios ‘m … Tha aon […]

Dh’innis e dhomh, gun robh seo a fuamnachadh mar gur e breug a’ th’ann ach bha fhirinn aige. ‘B e duine tiugh a’ th’ann, le falt donn ‘s gàire ri òigear air ach ma shealladh tu fad sa shuillean – a bha uaine-geal air a nochadh aig a’ chiad shealladh – ‘s ma choimheadadh thu uine goirid, lorgadh thu doimhne dhubh an sin. Dubh ‘s trom mar duine a bha mìle bliadhna an aois. Nuair a thuirt e na faclan seo, cha do choimhead e orm ach air an glainne leinn a’ thog e anns an laimhean meallach aige ‘s nach dh’òl e fhathast ach ghreimich e le èiginn shàmhach mar gur […]

Leugh mi na faclan seo an-diugh, agus sheall mi mu dheidheinn. Smaoinich mi mun cho fada – cho iomadh bliadhna ‘s iomadh linn – a tha sinn a’ bruidhinn anns a’ chànain na bruide. Gu dearbh, tha eagal orm ann an ar bruidhinn an teanga am beathaich gu tric tha sinn air a’ cluich am pàirt na biast … mar eiseimplir, nuair a shabaid sinn anns na airm ìmpireachdan Bhreatannach no Ameireaganach … nuair a’ theich sinn ainneart na luchd na bruide anns an beanntainn sean againn, dh’ionnsaigh sinn an caint gu math gu leòr a dèanamh foirneart air na Afriganaich ‘s na […]

Bha mi uabhasach trang an t-seachdainn. Bha mi ag obair agus bha mi a’ sabaid le fiaclan goirt. Anis tha mi antibiotics a’ ghabhail, agus cola-deagh feumaidh dol air ais airson a’ bhith a’ dol fon lansadh. Mo chreach! Ach, sa mhadainn, dhuisg mi a’ smoinnechadh mun dheidhinn foghlam Gàidhlig. (‘S e rudeigin a’ th’ann nach eil riamh fad’ bho mo bheachdainn.) Feumaidh siostam foghlam air a’ thogadh a nach teagasg an cànan a-mhain ach tarraing na olineach ‘s na chloinne ‘s na muinntear den Gàidhealtach a-steach a’ choimhearsnachd. Ciamar am bidh sin air a’ […]

7/25/2008 Bha mi ag èisteadh ri an radio an dè – ri agallamh le dà sgriobhadair leabhar. Ars iad gur e ceathrar cèistean a’ th’ann am faodaidh duine faighneach mu dheidhinn adbhar dhuine ‘s a dhoigh anns an t-saoghal. ‘S e a’ chiad cheist a th’ann, Cò an e a th’ anam? agus Dè a tha mi ag iarraidh?” (Seall mi gum faodaidh duine a faighneach, Cò as a tha mi?) Ma theireadh duine Cò as a tha mi? airson a’ chiad cheist, tha an darna cheist a’ dol, Cait’ a tha mi a-nis? agus Carson? Tha an triur cheist a’ dol gun cridhe den cùis – Dè am bithidh mi a […]