Barbarians agus Guano! Turas gu Suffolk

Le alasdairmaccaluim

Tha taigh-tasgaidh sònraichte ann an Suffolk a th’ air a bhith air an liosta-bucaid agam far iomadh bliadhna – East Anglia Transport Museum faisg air Lowestoft.

Fhuair mi cothrom a dhol ann mu dheireadh thall san Lùnastal.

Tha an taigh-tasgaidh seo sònraichte oir ged a tha e caran beag, tha e loma-làn còmhdhail retro de gach seòrsa – rathad-iarainn, busaichean-tràilidh agus tramaichean uile air an aon làraich.

Thòisich an turas agam le oidhche air a’ Chadalaiche eadar Glaschu agus Lunnainn. Ged nach d’ fhuair mi cus cadail, tha e daonnan tlachdmhor a bhith air an “leabaidh-trèana” mar a th’ aig mo nighnean oirre. An uair sin, fhuair mi an Underground eadar Euston Square agus Liverpool  Street gus an trèana agam a ghlacadh gu Suffolk. Bha e sgoinneil a bhith ann an Liverpool Street oir an turas mu dheireadh a bha mi ann an Lunnainn, bha mi a’ feuchain ri dhol gu gach terminus rèile san aon latha – ach bha Liverpool Street dùinte airson obair innleadaireachd.

An Cadalaiche, Glaschu Mheadhain

Bha plana agam a dhol gu Ipswich agus an uair sin air loidhne Suffolk an Ear gu Lowestoft. Mar thoradh air stailc rèile, ge-tà, stad an trèana agam aig barrachd stèiseanan na an àbhaist an chaill mi an ceangal agam aig Ipswich agus bha agam ri dhol ann taobh Norwich air a’ Ghreat Eastern Mainline agus an uair sin air adhart air a’ Wherry Line gu Lowestoft. Chan eil briseadh dùil ro mhòr a bh’ ann, ge-tà oir fhuair mi cothrom a dhol tro na Norfolk Broads.

Bha mi air bòrd fear de na trèanaichean uaine aig Greater Anglia – “na Flirts” – an Clas 745 eadar London is Norfolk agus an uair sin an Clas 755 (bi-mode a tha comasach air ruith air dealain no air diosal) gu Lowestoft. Tha na trèanaichean seo uaine, comfhurtail agus dreachmhor cuideachd. Tha mi an dòchas gum faic sinn barrachd trèanaichean mar seo air feadh na lìonra.

Stèisean Norfolk – feur gu leòr air an trac!

Bha mi a’ coimhead air adhart ri Lowestoft fhaicinn oir ’s ann às a sin a tha an còmhlan roc the Darkness.

Nis, tha an stèisean ann an Lowestoft uamhasach àlainn le tòrr phostairean is dealbhan mu eachdraidh a’ bhaile agus còmhdhail sa bhaile ach taobh a-muigh an stèisein, chan eil cùisean buileach cho snog. Nan robh agam ri Lowestoft a mhìneachadh ann an aon fhacal – ‘s e guano a bhiodh ann. Tha faoilleagan craicte, cunnartach, feargach anns gach àite agus tha na na toglaichean, polaichean dealain, bàtaichean is eile dìreach air an comadachadh le guano. Tha fiù ’s na cabhsairean ann am meadhan a’ bhaile geal le guano agus abair gu bheil sàmh ann….

Mar sin, rinn mi air stèisean nam bus gu math luath gus mo cheangal a ghlacadh dhan taigh-tasgaidh.

Bidh mi daonnnan ag ràdh gu bheil dà dhiofar sheòrsa baile ann a thaobh còmhdhail bus. Air an dàrna làimh, tha bailtean far an cleachd daoine de gach seòrsa busaichean a chionn gu bheil na seirbheisean math agus goireasach leithid Lunnainn agus D.È. Air an làimh eile, tha bailtean eile far nach cleachd duine sam bith busaichean ach a-mhàin daoine aig nach eil roghainn sam bith eile. Ann an Lowestoft, chan eil teagamh sam bith ann nach e an dàrna seòrsa seirbheis bus a th’ ann – seo seirbheis do dhaoine aig nach eil car is gun roghainn sam bith eile ach am bus a ghabhail. Bha am bus slaodach, grod agus bha stèisean nam bus dìreach sgriosail – fada ro bheag le droch fhàileadh is faoilleagan craicte os ar cionn mar an luftwaffe agus iad a’ suidhe air na stadan bus agus fiu’s air na busaichean fhein agus iad a’ sgreuchail gu h-àrd is gu h-eagallach.  

Seo mar a bha an cabhsair air feadh air feadh meadhan Lowestoft!

Mar sin, bha mi toilichte fhaighinn a-mach à meadhan a’ bhaile agus tron bhaile gu Carlton Colville dìreach taobh a-muigh a’ bhaile far a bheil an taigh-tasgaidh.

Agus abair gur e taigh-tasgaidh snog a th’ ann.

Ma tha thu air a bhith ann an Taigh-tasgaidh Nàiseanta nan Tramaichean ann an Crich, Schd Derby, no ann an Taigh-tasgaidh nam Busaichean-tràilidh ann an Sandtoft, tha e gu math coltach ri sin oir a bharrachd air buill-taisbeanaidh còmhdhail, tha bùth ann den t-seòrsa a chitheadh tu ann an linn nan tramaichean, a bharrachd air pàirce bheag, garaiste le seann chàraichean agus oifis-phuist bheag. Tha clachan-chàsaidh – cobbles – air an rathad cuideachd.

Tha trì siostaman còmhdhail eadar-dhealaichte san taigh-tasgaidh. Sa chiad dol a-mach, tha an trama. Tha loidhne ghoirid ann a tha direach. Airson adhbhar air choireigin, cha robh an t-slighe air fad fosgailte, ach chòrd e rium a dhol air trama Blackpool air na bha air fosgailte den loidhne. An uair sin, tha busaichean tràilidh ann agus tha iad a’ ruith ann an cearcall timcheall air an taigh-tasgaidh, seachad air depot nan tramaichiean is nan tràilidhean.

Chan eil ach trì àiteachan ann am Breatainn far an urrainn dhut a dhol air bus-tràilidh – Sandtoft (faisg air Doncaster – taigh-tasgaidh naiseanta nam busaichean-tràilidh), East Anglia Transport Museum agus am Black Country Living Museum ann an Dudley. Agus tha busaichean-tràilidh gu bhith a’ ruith ann am Beamish anns an North of England Living Museum latha de na làithean cuideachd.

(Seada nan tràilidhean: Portsmouth, Lunnainn agus Hastings)

Tha mi air leth measail air na tràilidhean agus an turas seo, gu sònraichte, bha e math a dhol air bus-tràilidh à Suffolk fhein – a Ipswich. Tha deagh chruinneachadh de thramaichean is de bhusaichean-tràilidh a diofar àiteachan agus a bharrachd air Suffolk fhein, tha gu leòr ann à Lunnainn – baile mòr nan tramaichean is nam busaichean-tràilidh.

Mu dheireadh, tha Rathad-iarainn Aotrom Suffolk an Ear ann, a tha na rathad-iarainn caol-ghèidse den t-seòrsa a bha cumanta aig factaraidean is cuairidhean uair.

East Suffolk Light Railway

Mholainn an Taigh-tasgaidh seo gu mòr – tha e beag agus tha e gu math fada air falbh à Alba ach tha iad air tòrr mòr a dhèanamh leis an làraich bhig a th’ aca – agus tha planaichean mòra aca aig an àm seo gus an taigh-tasgaidh a leudachadh.

Tha Suffolk sgoinneil – ach thoir an aire do na faoilleagan!

Alasdair

Air m’ fhòn: Status Quo “Whatever You Want” (1979), 9/10.


Tadhail air Trèanaichean, tramaichean is tràilidhean

Powered by WPeMatico

Tramfordh Kambronn ha Rysrudh! #gàidhlig

Le alasdairmaccaluim

Tha ùidh mhòr air a bhith agam ann an cànan is eachdraidh na Cùirne fad mo bheatha. Tha mi air grunn leabhraichean a leughadh mu rathaidean-iarainn na dùthcha, beag is mòr, fosgailte is dùinte, an lìonra nàiseanta agus loidhnichean glèidhte. A dh’aindeoin seo, cha robh fhios agam gu seachdain no dhà air ais gun robh slighe-trama anns a’ Chòrn uair.

Fhuair mi a-mach mu dheidhinn ann an dòigh inntinneach. Bha mi gu bhith a’ dol air turas gu Pensans/Penzance aig toiseach na mìos seo ach bha agam ri a chur dheth mar thoradh air a’ chorònabhìoras. Bha mi gu math brònach mu dheidhinn agus mar sin, cheannaich mi leabhar mu thramaichean mar phrèasant dhomh fhèin agus mhothaich iomradh air an Cambourne and Redruth Tramway.

Bha mi air mo bheò-ghlacadh agus chan fhada gus an robh mi air leabhar a cheannach mu dheidhinn.

Trama aig ceann na loidhne, Redruth.

Dh’fhosgail an t-slighe-trama ann an 1902 agus ’s e loidhne caol-ghèidse (narrow gauge) a bh’ innte, le gèidse de 3’6″ a bha 3 mìle dh’fhaid. A bharrachd air a bhith a’ ceangal an dà bhaile ri chèile do luchd-siubhail, bha an loidhne cuideachd a’ giùlan bathar bho mheinnean ionadail gu ionad-leaghaidh meatailt tro na sràidean. Mar sin, bha locothan dealanach aig an loidhne a bhiodh a’ tarraing trèanaichean tro na sràidean.

Coltach ri tòrr loidhnichean trama eile ann am bailtean beaga, cha do mhair i ro fada. Às dèidh a’ Chogaidh Mhòr, dh’fhàs an t-einnsean-losgaidh inntearnail (internal combustion engine) agus an taidhr pneumatach agus bha busaichean tòrr na bu saoire ri ruith na tramaichean.

Dhùin an loidhne do luchd-siubhail ann an 1927 agus do bhathair ann an 1934.

Trèana bathair, Slighe Trama Cambourne is Redruth
Is toil leam seann chairtean-puist mar seo!

Tha mi an dùil is an dòchas gum faigh mi cothrom a dhol dhan Chòrn ann an 2021!

Alasdair


Tadhail air Trèanaichean, tramaichean is tràilidhean

Powered by WPeMatico

I’ve been to Hastings and I’ve been to Brighton, I’ve been to Eastbourne too – So what! Eachdraidh an Seaton Tramway #gàidhlig

Le alasdairmaccaluim

Air ais anns na 1940an, bha fear ann an Lunnainn air an robh Claude Lane. Bha factoraidh charbadan dealanach aige a bhiodh a’ dèanamh milk floats.

Bha e uamhasach dèidheil air tramaichean agus bhris e a chridhe mar a bhathar a’ dùnadh siostam thramaichean Lunnainn mean air mhean.

Ach bha aisling aig Claude: bha e airson slighe-trama a thogail dha fhèin.

Taigh-tasgaidh nan Tramaichean, Crich, 27/4/12
Trama Lunnainn – chaidh siostam tramaichean Lunnainn a dhunadh ann an 1952

Thoisich e le loidhne bheag taobh a-staigh an fhactaraidh aige ann am Barnet, Lunnainn. Cha robh rùm gu leòr ann airson tramaichean àbhaisteach is mar sin, thog e tramaichean beaga le gèidse 15″.

An uair sin, cheannaich e trac a b’ urrainn dha gluasad gu diofar fhèisean agus làithean fèille gus tursan trama goirid a thoirt do chloinn. Bha seo gu math soirbheachail ach cha robh sin math gu leòr do Chlaude: bha e airson loidhne mhaireannach a thogail.

Dh’fhosgail e slighe-trama ghoirid ri taobh na mara ann an Hastings ann an 1951 – bha meanbh-rathad iarainn ann uair a bha air dùnadh agus chaidh na tramaichean nan àite. Bha na tràmaichean seo na bu mhòtha – gèidse 2′. Cha do mhair an loidhne seo ro fhada, ge-tà oir cha robh a’ chomhairle ro thaiceil.

An uair sin, ghluais e an slighe-trama gu Rhyl sa Chuimrigh far an robh e stèidhichte ann am fèill-spòrs fad beagan bhliadhnaichean.

Tramaichean air slighe-trama Eastbourne

An uair sin, chaidh e gu Eastbourne far an do thog e loidhne mu mhìle a dh’fhaide ri taobh na tràighe. Thog e diofar thramaichean le coltas tramaichean ainmeil bho slighean tramaichean mòra – Boat car Blackpool mar-eisimpleir.

Bha loidhne Eastbourne gu math soirbheachail ach ann am meadhan nan 1960an, dh’fhàs e follaiseach gum biodh obair leasachaidh a’ tachairt faisg air an slighe-trama le rathaidean ùra agus gun cuireadh seo bacadh air an loidhne tràma. Nuair a tòisich cùisean a’ dol ceàrr ann an Eastbourne, cho-dhùin e gun robh e ag iarraidh loidhne trama a thogal a bhiodh leis fhèin an àite a bhith air lios bhon chomhairle.

Bha grunn rathaidean-iarainn fhathast a’ dùnadh ann am meadhan nan 1960an mar phàirt de gheàrraidhean Beeching (Tuiteam gun Èirigh air is Leac air a’ Bheul!) agus chuir Claude roimhe fear de na loidhnichean ath-fhosgladh do luchd-turais mar slighe trama.

Slighe-trama Eastbourne,

Thagh e an loidhne gu Seaton air costa ear-thuath Devon. Bha an loidhne a’ ceangal Seaton air a’ chosta le Colyford agus Colyton, a’ ruith tron Axe Valley.

‘S e baile snog do luchd-turais a bh’ ann agus bha i a’ ruith tro theàrmainn nàdar àlainn cuideachd is mar sin, bha Claude den bheachd gum biodh an loidhne gu math freagarrach do luchd-turais. Bha e ag iarraidh tramaichean nas motha a chleachdadh is thagh e gèidse 2’9″ gus am b’ urrainn barrachd dhaoine a dhol orra.

Dhùin an rathad-iarainn ann an 1966 agus dh’fhosgail an t-slighe trama anns an Lùnastal 1970. Chaochail Claude gu h-obann ann an 1971 gu mì-fhortanach, ach chaidh an obair a chrìochnachadh le daoine eile.

Tha an loidhne a-nis 3 mìle a dh’fhaide agus bidh mu 80,000 duine a’ dol air na tramaichean a h-uile bliadhna. Bhiodh Claude uamhasach toilichte le seo, chanainn!

Chan e a-mhàin gu bheil an loidhne tarraingeach, tha na tramaichean air an loidhne uamhasach snog cuideachd. Tha trama stèidhichte air tramaichean Ghlaschu agus trama stèidhichte air trama Lunnainn mar eisimpleir agus tòrr a bharrachd eile.

Feumaidh mi a dhol ann latha dè na làithean nuair a bhios apocalypse nan zombie (suidheachadh a’ chorònabhìoras!) rud beag nas fheàrr!

Seaton and District Tramway - 23/04/07.
Seo trama ann an stoidhle Ghlaschu – dìreach mu 450 mìle air falbh bho Ghlaschu! Dealbh le John Zebedee.

Alasdair

Air m’ipod: Metallica Garage Inc (Às dèidh bhliadhnaichean de cheòl fìor dhona, rinn iad clàr de chovers metailt is punc ann an 1998, a’ gabhail a-steach So What! leis an Anti Nowhere League).


Tadhail air Trèanaichean, tramaichean is tràilidhean

Powered by WPeMatico

“Heart of the World” – rathaidean-iarainn ann am Fèis Gàraidh Ghlaschu 1988 #gaidhlig

Le alasdairmaccaluim

Bha fèis shònraichte ann an Glaschu air ais aig deireadh nan 80an, Fèis Gàraidh Ghlaschu no the Glasgow Garden Festival.

glasgow garden festival - Yahoo Image Search results | Flower art ...

Bha sreath de na tachartasan seo ann an sgìrean bailteal far an robh gnìomhachas air a dhol bàs agus far an robh ath-leasachadh a dhith. Bha a’ chiad Fhèis Gàraidh ann an Liverpool ann an 1984 agus chaidh a leantainn le Stoke on Trent (1986), Glaschu (1988), Gateshead (1990) agus mu dheireadh le Glyn Ebwy/Ebbw Vale ann an 1992.

B’ e amas nam fèisean togail a thoirt do dh’àiteachan far an robh ath-leasachadh a dhìth agus gus togail is spòrs a thoirt do na daoine fhèin.

Bha tòrr rudan san fhèis – gàraidhean, bùithean, taighean-bìdh, rollercoasters is tòrr a bharrachd.

Agus bha rathaidean-iarainn annta uile cuideachd! Ann an Glaschu, bha an dà chuid rathad-iarainn caol-ghèidse agus slighe-trama ann.

Cò ris a bha na rathaidean-iarainn coltach? Chan eil cuimhne agam leis an fhirinn innse! Bha mi 14 ann an 1988 agus cha deach sinn gu Fèis Gàradh Ghlaschu ach dà thuras, mas math mo chuimhne. Cha deach sinn ann nas trice oir bha m’ athair tinn san osbadal fad uine mhòr air a’ bhliadhna sin agus bha mo mhàthair ag obair uamhasach trang ag obair is a’ dol a dh’fhaicinn m’ athar. Mar sin, chan eil mo chuimhne cho math air an fhèis.

Cuideachd, ged a bha mi beò-ghlaicte le trèanaichean eadar 1985 is 1987, chaill mi m’ ùidh ann an rathaidean-iarainn an uair sin fad deich bliadhna oir bha barrachd ùidh agam ann an ceòl is geamannan coimpiutair.

R-3315135-1349959655-9669.jpeg

Mar sin, ged a tha cuimhne agam air dè a dh’ith is dè a dh’òl mi air an latha sin (Vimto bhon t-Soda Stream is ceapairean oir bha mo mham draghail mu na chuala mi mu chosgaisean a’ bhìdh ann!) agus de bha mi ag èisteachd ris air a’ Walkman agam (teip leis na 12” mixes agus B-sides bho na 12” singles de Kiss Like Judas agus Midnight aig It Bites, an còmhlan prog sgoinneil à Cumbria), chan eil mòran cuimhne agam air na rathaidean-iarainn. Chaidh mi air an trèana ach chan eil mi a’ smaoineachadh gun deach mi air na tramaichean idir.

Bha mo bhean Jenny a’ fuireach gu math faisg air làimh agus bha tiocaid seisein aice agus chaidh i ann na ficheadan de thursan le a càirdean is mar sin, tha cuimhne tòrr nas fheàrr aice air an Fhèis na th’ agam. Tha fìor dheagh chuimhne aice gu sònraichte air a’ Choca-cola Roller, an rollercoaster mòr, oir bhris e sìos aon latha nuair a bha i air agus bha Jenny bhochd stucte bun-os-cionn fad cairteil na h-uarach gus an deach a chàradh! Ach gu mì-fhortanach, chan eil i deidheil air trèanaichean is tramaichean is mar sin,  chan eil cus cuimhne aicese nas motha orra sin. 

Mar sin, tha mi air beagan rannsachaidh a dhèanamh air a’ chùis.

Chaidh an fhèis a cumail air taobh a deas a’ Chluaidh mu choinneimh an SECC far a bheil toglaichean a’ BhBC, STV agus Ionad Saidheans Ghlaschu a-nis agus far a bheil Festival Park a-nis.

Bha loidhne nan tramaichean ri taobh na h-aibhne agus bha iad ruith seachad air far a bheil am BBC a-nis. Bha e cudromach dhan fhèis gun robh tramaichean ann oir bha na “caurs” nam pàirt chudromach de dh’fhèin-aithne a’ bhaile agus bha daoine fhathast air leth dèidheil orra, ged a dh’fhalbh iad ann an 1962. Aig an àm sin, bha dealbh frèamte le sealladh-baile anns an robh trama anns cha mhòr gach taigh ann an Glaschu.

Bha grunn thramaichean air an t-slighe trama – tramaichean Standard agus Cunarder à Glaschu, trama Phàislig, trama Dhùn Èideann agus trama ‘boat’ fosgailte à Blackpool. Fhuair mi cead bho mo chairdean Hugh, Alex is John beagan de na dealbhan aca bho Flickr a chleachdadh.

Blackpool Boat Car, Blackpool

Trama Cunarder Ghlaschu – le Hugh Spicer

Trama Standard Ghlaschu, Le Alexander Cunningham

6574352015_2857078e68_o

Trama Dhùn Èideann ann an Taigh-tasgaidh nan Tramaichean, Crich, le John Zebedee

Bha rathad-iarainn beag ann cuideachd. Saolidh mi gun robh dà sheòrsa loco ann – cuid le coltas loco smùid agus cuid eile le coltas ùr-fhasanta a bha gu math gu math grannda! Seo cairt-puist den rathad-iarainn. Bha an trèana a’ dol gu deas ann an cearcall.

IMG_20200427_0004

Cairt-phuist den rathad-iarainn

Agus a bharrachd air seo, bha taisbeanadh aig Roinn a’ Mheadhain air an robh “Heart of Scotland” le stèisesan agus loco smùid. Thàinig togalach snog an stèisein à stèisean Mhonadh Fotha (Moneifeith) ann an Siorrachd Aonghais agus às dèidh na fèise, chaidh ath-thogail ann am Birkill air rathad-iarainn Bo’ness is Cheann Fhàil.

49826744858_f6c7768976_o

Cairt-phuist de Chridhe na h-Alba

Thug ainm an taisbeanaidh orm smaoineachadh air ‘Heart of the World’ le Big Country, deagh òran a thàinig a-mach dà bhlaidhna às dèidh na fèise!

Chan eil mòran air fhàgail den fhèis ann an Glaschu a-nis ach tha an tùr ainmeil Tùr Banca Dail Chluaidh fhathast ann. Chan eil e ann an Glaschu, ge-tà, ach anns a’ Chuimrigh. Tha e ann an Rhyl. Agus ged nach eil an rathad-iarainn beag fhathast ann, tha meanbh-rathad-iarainn ann an Rhyl agus tha mi an dùil tadhal air cho luath ’s a bhios suidheachadh a’ choròna-bhìoras deiseil!

Alasdair


Tadhail air Trèanaichean, tramaichean is tràilidhean

Powered by WPeMatico