The beginnings of the Island Voices/Guthan nan Eilean project can be traced back to 2005 and the original European POOLS project in which Sabhal Mòr Ostaig (SMO) played a key co-ordinating role, with Gordon Wells appointed as Project Officer. It’s been a fascinating journey ever since, from the bilingual English and Gaelic recording of the first Craigard documentary video onward, in an ever growing and diversifying collection of “slices of life and work in the 21st Century Hebrides” combined with thoughts and reflections from both community members and interested observers.
“This article provides a comprehensive description of the Island Voices/Guthan nan Eilean language capture and curation project as it stood in Spring 2023. The introduction presents information on its main features and aims, the linguistic rationale focussing on the primacy of speech and the salience of bilingualism, and the Hebridean community context in which the project operates. This is followed by a detailed account of the project contents and chronology, divided into four separate sections or phases: Staff-led Production; Participatory Production; Multilingual Diversification; and Research Alignment. In conclusion, connections to further research and development projects and opportunities are sketched out, and some final reflections question a polarising juxtaposition of local versus global interests, while pointing towards responsibilities alongside the opportunities this kind of work entails.
Describing a primarily oral project through written text presents a challenge. Copious footnotes point to online samples of the materials discussed, and readers are encouraged to engage through screen as well as page in order to extract full benefit. The article is bookended by a preamble and postscript which offer written exemplification from short, transcribed extracts.”
And from the conclusion:
“There may be a lesson here for applied and socio-linguistic professionals. In a meaningfully socially aware mission, the development and display of academic and linguistic prowess should surely show and serve a genuine community connection and purpose. Such, at least, are the principles which the Island Voices project aspires to uphold. The project trajectory, while linguistically guided, thus aims at inclusiveness in content organisation and presentation, remains open to new inputs, and has an undefined end-point still over the horizon.”
Watch this space, a chàirdean! Agus cumaibh cluas ri claisneachd…
Bha mi gu math cruaidh air busaichean fèin-obrachail (autonomous) sa phost bloga mu dheireadh. Mar sin, an àite a bhith gan càineadh bhon mheur-chlàr agam san taigh, bha mi airson am feuchainn.
Mar sin, Dihaoine sa chaidh, rinn mi air Dùn Èideann airson a dhol air bus AB1 eadar Pàirce Dhùn Èideann agus Park & Ride Ferrytoll ann am Fìobh. Às dèidh turas trèana taobh Shotts agus turas trama, bha mi ann am Pàirc Dhùn Èideann.
Aig ceann na slighe – Pàirc Dhùn Èideann
Feumaidh mi a ràdh gun robh e caran doirbh am bus a lorg. Bidh e a’ falbh bho thaobh tuath Stèisean Edinburgh Park ach cha robh fiosrachadh sam bith aig an stad bus mu dheidhinn agus cha b’ urrainn dhomh dad fhaicinn air-loidhne mu far am biodh e a’ fàgail nas motha. Tha Pàirc Dhùn Èideann gu math mòr agus bha mi airson dèanamh cinnteach gun robh mi sna àite cheart.
Nuair a nochd am bus, chaidh mi air bòrd agus chaidh ceisteachan a thoirt dhomh mun t-seirbheis agus cheannaich mi tiocaid tillidh off-peak air £6.10.
Nis, ged is e seirbheis bus fèin-obrachail a tha seo, chan eil e fèin-obrachail fad na slighe. Bha aig an dràibhear ris a’ bhus a thionndadh aig a’ chearcall tionndaidh mar eisimpleir. Agus ’s ann a bha e air a dhràibheadh le làimh a-mach à Pàirc Dhun Èideann dhan mhòr-rathaid aig Hermiston Gait.
Thoisich am modh fèin-obrachail greis às dèidh dhan bhus a dhol air an am M8. Bha fios agam nach biodh an t-slighe air fad fèin-obrachail, ach feumaidh mi ràdh gun robh barrachd dhìth fèin-obrachail na bha mi an dùil. Tha slighe fa leth do bhusaichean bho iar gu ear ach chan eil slighe a’ dol an taobh eile agus bha mi an dùil nach biodh àm bus fèin-obrachail air a’ mhotorway àbhaisteach, ach ‘s ann a bha mi ceàrr. Bha am bus air lèin àbhaisteach air mòr-rathad an M8, am mòr-rathad as motha ann an Alba air an aon lèin ri trafaig àbhaisteach – busasichean is càraichean is làraidhean. Dh’obraich e fìor mhath – cha robh e ro fhaisg no ro fhada air falbh bhon trafaig eile agus dh’fhuirich e ann am meadhan na slighe.
A bheil e sàbhailte?
Nis, tha cuid air a ràdh gu bheil iad draghail a bheil na busaichean fèin-obrachail sàbhailte. Chan eil dragh sam bith orm – agus cha bu chòir dragh a bhith air duine sam bith a tha air a dhol air Subway Ghlaschu no an Victoria Line ann an Lunnainn (agus grunn loidhnichean eile aig London Underground) oir ’s ann a tha iad fèin-obrachail cuideachd. Tha dràibhear air na loidnichean seo ceart gu leòr, ach tha iad ann air adhbharan sàbhailteachd agus gus na dorsan fhosgladh. Nuair a bhios an trèana ann an seirbheis, mar as trice, tha an trèana ga dràibheadh fhèin.
Mar sin, chan e rud ùr a th’ ann – tha an Victoria Line air a bhith fèin-obrachail bho thùs ann an 1968 agus tha subway Ghlaschu air a bhith fèin-obrachail bho chaidh ùrachadh is ath-fhosgladh ann an 1980.
An Victoria Line, fèin-obrachail bho 1968
Cò ris a bha an dràibheadh?
Bha an dràibheadh fèin-obrachail a cheart cho math is pròifeiseanta ri dràibhear àbhaisteach mar as trice. Bha seo gu sònraichte fìor nuair a chaidh sinn air an rathad fìor lùbach aig Kirkliston. Chuir e iongnadh orm cho math ’s a bha am bus air an lùb – aig an astar cheart is gun a bhith a’ lìostadh idir.
San fharsaingeachd, bha e fìor mhath ach chunnaic sinn na laigsean cuideachd. Nuair a chaidh dràibhearan eile ro fhaisg oirnn, no nuair a bha iad ro fhaisg air na loidhnichean air an rathad, cha do chòrd sin ris a’ bhus idir agus chaidh na breigichean a chur an sàs – mar as trice nas cruaidhe na le dràibhear àbhaisteach. Sin duilgheadas – gu ìre tha cho math ’s a dh’obraicheas am bus a rèir cho math ’s a bhios carbadan àbhaisteach a’ dràibhadh – agus tha fios againn gu bheil gu leòr droch dhràibheran ann!
Bha ceann-rathad no dhà ann far an robh beagan mì-chinnt aig a’ bhus cuideachd.
Air an t-slighe ann, dh’ionnsaich sinn nach eil am bus fèin-obrachail air Drochaid Fhoirthe fhathast, ach gum bi a dh’aithghearr.
Aig Ferrytoll, thionndaidh am bus agus rinn sinn air Dùn Èideann a-rithist.
Fad na slighe, bha “dràibhear sàbhailteachd” agus “caiptean” ann. Reic an caiptein na tiocaidean, dh’innse e dhan t-sluagh mun t-seirbheis agus fhreagair e na ceistean uile againn.
Carson a tha dithis luchd-obrach ann?
Feumaidh dràibhear a bhith ann a rèir an lagh. Chan eil e ceadaichte bus fèin-obrachaill gun dràibhear a bhith ann aiair an rathad g an àm seo – agus cha ghabhadh an t-slighe seo air fad a dhèanamh às aonais dràibhear co-dhiù.
Tha an caiptein ann, saoilidh mi, gus sealltainnn cò ris a bhiodh e coltach bus a bhith ann a bhiodh gu tùr gun dràibhear san àm ri teachd. Fiù ’s mur a robh feum air dràibhear, bhiodh duilgheadasan mòra an lùib bus gun duine sam bith eile air bòrd air adhbharan togail airgid, sàbhailteachd is cur an aghaidh dol a-mach mì-shòisealta agus bhiodh neach-obrach a dhìth airson seo. Seo mar a tha an DLR ann an Lunnainn – chan eil dràibhear ann idir ach tha caiptein air gach trèana a bhios a’ cuideachadh, a’ coimhead air tiocaidean agus as urrainn an trèana a dhràibheadh ma bhios suidheachadh èiginn ann.
Bha ceist sa cheisteachan mu dheidhinn seo – am biodh tu deònach a’ dol (a) air bus gun dràibhear ach le caiptean, (b) air bus le dràibihear ach gun chaiptean no (c) air bus gun neach-obrach sam bith.
Mar sin, tha e coltach gu bheil iad a’ coimhead air a’ cheist seo airson an àm ri teachd.
Air an t-slighe air ais, chunnaic sinn laigse eile leis an t-sisotam. Bha slighe nam busaichean air an M8 dùinte mar thoradh air càraichean a bha air briseadh sìos agus bha droch thrafaig air an rathad. Cha bhi am bus a’ dèiligeadh ri trafaig slaodach stadach mar seo gu math idir agus bha aig an dràibhear ri gabhail thairis.
Uile gu lèir, chòrd an turas rium glan. Bha an caiptean uamhasach snog agus dh’obraich am bus gu math anns a’ mhodh cho-obraicheail.
Dè a-nis?
Chaidh innse dhuinn gu bheil planaichean gus an t-slighe a leudachadh gu meadhan Dhùn Phàrlain cuideachd.
An do dh’atharraich mi mo bheachd?
Dh’atharraich mi mo bheachd gu ìre – bha am modh fèin-obrachail na b’ fheàrr agus na bu shùbailte na bha mi an dùil.
Ach aig a’ cheann thall, chan eil mi air mo bheachd atharrachadh air carbadan fèin-obrachail san fharsaingeachd. Chan eil mi a’ faicinn argamaid sam bith air an son, fiù ‘s ann am prionnsabal. Chan eil iad dad nas fheàrr dhan àrainneachd, cha sàbhail iad airgead agus chan eil iad dad nas fheàrr na bus àbhaisteach. Chan eil mi a’ smaoineachadh gu bheil latha air fàire nuair a bhios busaichean ann gun dràibhear aig an stiùir agus bhiodh e na b’ fhèarr an t-airgead a chosg air teicneòlas uaine seach air carbadan fèin-obrachail.
Gu dearbha, a thaobh na h-àrainneachd, feumar a ràdh gu bheil am bus fèin-obrachail na bhus dìosail! Bho chionn còig bliadhna, bha sinn uile a’ bruidhinn air carbadan fèin-obrachail agus cha robh guth air busaichean dealanach. A-nis, chan eil sgeul air carbadan fèin-obrachail mar rud chumanta fhathast ach tha an dàrna leth de na busaichean ann an Glaschu dealanach agus chan eil e coltach gum bi busaichean diosail air fhàgail sna bailtean mòra an ceann 10 bliadhna. Agus tha seirbheis coidse eadar-chathrach air tòiseachadh leis a’ chompanaidh Ember cuideachd eadar Glaschu/Dùn Dè agus Dùn Èideann. Seo an seòrsa adhartais a tha a dhìth, seach sgleò-bhathair aig nach eil mòran bhuannachdan.
Autonomous Bus – sgrìobh mi air an fhoirm feedback gum bu chòir beagan Gàidhlig a bhith ri fhaicinn seach ’s gun d’ fhuair am pròiseact maoineachadh bho Riaghaltas na h-Alba!
Tha drochaidean Fhoirthe gu math suaicheanta air feadh an t-saoghail agus iad a’ cur gu mòr ri cliù na h-Alba. Tha pròiseact còmhdhail ùr dìreach air tòiseachadh air Drochaid-rathaid Fhoirthe a dh’fhaodadh mì-chliù a chosnadh dhan dùthaich, mur a bi sinn faiceallach, ge-tà.
Seo AB1 – seirbheis bus fèin-obrachail (autonomous bus) a tha a’ ruith eadar Pàirc Dhùn Èideann agus Ferrytoll ann am Fìobha taobh drochaid Fhoirthe. Seo com-pàirteachas eadar Stagecoach, Riaghaltas na h-Alba, Riaghaltas na RA, Oithigh Napier agus grunn bhuidhnean eile.
AB1 – no “Abbey” mar a chanas muinntir a’ phròisect rithe aig Pàirce Dhùn Èideann
Tha seo na dheuchainn air teicneòlas carbadan fèin-obrachail. An àite a bhith air a dhràibheadh le dràibhear, tha am bus ga ruith le bathar-bog a tha a’ cleachdadh sensoran, teicneòlas saideil, AI is eile. Bidh dràibhear ann ach dìreach air adhbharan sàbhailteachd air eagal ’s gun tèid dad ceàrr agus bi neach cuideachaidh air bòrd cuideachd – “caiptean” a’ bhus car coltach ri conductor.
Fhuair am pròiseact seo cinn-naidheachd air feadh an t-saoghail – chunnaic mi stuth ann an Canada, na Stàitean Aonaichte, san London Evening Standard, sna broadsheets agus tabloids Breatannach agus gu leòr pàipeirean nàiseanta is ionadal Albannach. “A’ chiad seirbheis bus fèin-obrachail san t-saoghal”. Tha e air feadh YouTube cuideachd.
Tha e air headlines gu leòr a ghlacadh ceart gu leòr, ach am bi am pròiseact cho math an da-rìribh?
Ann an dà fhacal: cha bhi.
Tha seo na eisimpleir de sgleò-bhathair no vapourware. Seo seòrsa de rud teicneòlasach a gheibh tòrr mòr haidhp, tòrr mòr mholadh bho luchd-poileataigs agus luchd-naidheachd agus a tha daonnan dìreach air impis tòiseachadh – gu tric fad bhliadhnaichean!
Chuala sinn beagan bhliadhnaichean air ais mu hyperloops, loops agus tòrr a bharrachd. Bha mi air prògram air rèidio nan Gàidheal beagan bliadhnaichean air ais ag ràdh nach robh feum sam bith san teicneòlas hyperloop aig Elon Musk agus nach tigeadh dad a-mach às. Bha mi ceart. Chaidh stad a chur air a’ phròiseact bhon uair sin agus chaidh an hyperloop fhèin a chur dhan scrap.
An aon rud leis an lùb sgoinneil a bha gu bhith aig Musk ann an Las Vegas. Gheall e lùb luath a bhiodh a’ toirt mòran dhaoine a-steach dhan bhaile ann am podaichean ùr-nodha. Aig an deireadh, cha robh anns an lùb seo ach tunail beag do thagsaidhean àbhaisteach nach do chuir mòran ri capacity a-steach dhan bhaile agus a chosg fortan. Chan eil an tunail fiù ‘s mòr gu leòr gus tramaichean no busaichean a chur ann.
Ach tha carbadan fèin-obrachail eadar-dhealaichte, nach eil?
Chan eil idir. Chan eil annta ach sgleò-bhathair.
Bho chionn beagan bliadhnaichean bha Musk agus eile ag ràdh gum biodh carbadan fèin-obrachail cumanta ro thoiseach nan 2020an. Thuirt Uber cuideachd nach biodh dràibhearan sna tagsaidhean aca ann an ùine nach biodh fada agus thasgaich VW agus Ford na billeanan mòra ann an càraichean fèin-dràibhidh.
“The future’s so bright, I gotta wear shades” mar a chanas iad!
Ach cha robh a h-uile duine a’ creidsinn na haidhp. Sgrìobh an neach-naidheachd còmhdhail Christian Wolmar leabhar ann an 2018 a’ cumail a-mach nach tigeadh mòran a-mach às an teicneòlas ann an leabhar goirid a sgrìobh e air an robh “Driverless Cars: Road to Nowhere”.
Carson?
Tha ceistean feallsanachdail eitigeach agus laghail mòra ann. Ma tha tubaist ann mar eisimpleir, cò as còireach gu laghail? An “dràibhear” daonna, a’ chompanaidh a rinn an carbad, a’ chompanaidh a rinn na sensors no an GPS? Agus tha an trolley problem air nochdadh uair is uair cuideachd. Ma tha tubaist gu bhith ann, feumaidh prògramadh a’ charbaid co-dhùnadh càite am bu chòir dha bualadh agus feumaidh rangachadh a bhith ann air dè na daoine no na nithean as cudromaiche. Ceist fheallsanachdail mhòr!
Agus is dòcha nas cudromaiche, tha ceistean practaigeach ann cuideachd mar a chanas mi nas fhaide air ais.
Nis, bho sgrìobh Wolmar an leabhar aige, chan eil an cruth-atharrachadh ann an càraichean fèin-obrachail air tighinn idir a dh’aindeoin mòr-fhàs ann an teicneòlas AI eile. Gu dearbha, tha Uber, Tesla, Ford agus VW uile air an cùl a chur gu carbadan fèin-obrachail – às dèidh dhaibh na billeanan mòra a chall air an teicneòlas.
’S ann anns a’ cho-theacsa seo a bu chòir dhuinn coimhead air pròiseact teicneòlas carbadan fèin-obrachail na h-Alba. Seo teicneòlas nach eil ro mhath agus a tha a’ dol à fasan gu ìre co-dhiù.
OK – dè na duilgheadasan practaigeach agus dè ghabhadh ionnsachadh bhon deuchainn ann an Dùn Èideann?
Aig an ìre seo, feumaidh na busaichean “fèin-obrachail” bun-structar cosgail a bharrachd air cosgaisean nan carbadan fhèin – cha ghabh bus fèin-obrachail a chleachdadh air slighe sam bith aig an ìre seo. Tha am bus a’ ruith air slighean fa leth airson tòrr den t-slighe, a’ gabhail a-steach drochaid a tha do bhusaichean a-mhàin. Agus chan urrainn dhut seirbheis a chur air dòigh gu luath fiù ’s leis a’ bhun-structar an sàs – feumar na ceudan de mhìltean de mhìltean a dhràibheadh air an t-slighe gus an t-eòlas a thogail san AI air a shon.
Ach fiù ’s leis a seo uile, chan eil an t-slighe air fad fèin-obrachail. Mar a tha mi a’ tuigsinn na cùise cuideachd, feumar am bus a thionndadh mun cuairt san dòigh àbhaisteach aig gach ceann den t-slighe cuideachd.
Agus feumar cuimhneachadh nach eil ann ach trì stadan air an t-slighe air fad – fear aig gach ceann den t-slighe agus aig an drochaid. Dè cho math ’s a bhios busaichean fèin-obrachail air dèiligeadh ri slighean far a tha barrachd stadan ann? Thug mi sùil air a’ bhus ionadail agam – an 59 eadar meadhan Ghlaschu agus Pàirc na Mòna. Tha 33 stadan ann.
Mar sin, ma bhios an deuchainn cho soirbheachail ri soirbheachail, seallaidh e gu bheil e comasach busaichean fèin-obrachail a ruith air bun-structair fa leth. Ach chan eil e coltach gum faighear cuidhteas an dràibhear air an t-slighe air fad. Mar sin, tha e a’ sealltainn gun gabh busaichean a ruith air bun-structar fa leth ann an suidheachadh far a bheil slighe shìmplidh aca far nach eil aca ri measgachadh le cus trafaig àbhaisteach. Agus fiù ’s nan rachadh am bus a ruith eadar park and ride taobh a-muigh Dhùn Èideann agus Ferrytoll, agus nach biodh dràibhear a dhìth, bhiodh conductor a dhìth air adhbharan sàbhailteachd, togail airgid agus cumail smachd.
Chan eil teagamh sam bith agam gun gabhadh rudeigin mar seo a dhèanamh ach an fhiach e? Chan eil mòran àiteachan ann an Alba a bhiodh freagarrach air a shon. Ann an suidheachaidhean mar seo, bhiodh e soirbheachail san aon dòigh ri can, pods eadar terminalan ann am puirt-adhair no deuchainnean air mini-busaichean gun dràibhearan aig puirt-adhair eadar pàrcaichean càir agus an terminal. No ri hovercraft no monorail. Tha feum orra ann an cuid de shuidheachaidhean ceart gu leòr – ach cha toir iad cruth-atharrachadh air còmhdhail. Agus cuimhnich, fiù ’s leis a sin, cha b’ fhiach e air adhbharan eaconamach. Bhiodh sàbhaladh beag ann an tuarastal – conductor seach dràibhear no dràibhear air tuarastal na b’ ìsle – ach ’s e airgead gu math beag a bhiodh ann an sin an taca ris an airgead mhòr a bhiodh a dhith air busaichean fèin-obrachail is bun-structair air an son. ‘S e an aon dòigh anns a dh’fhaodadh iad a bhith èifeachdach gu h-eaconomach seòrsa “trèanaichean rathaid” a ruith le trèilear no dhà – ach chuireadh seo ris na duilgheadasan le bhith a’ measgachadh le trafaig eile.
An gabhadh busaichean fèin-obrachail, agus gu dearbha, càraichean fèin-obrachail a sgaoileadh nas fharsainge?
Chan eil mi cinnteach. Is dòcha chanainn – ach cha bhiodh e idir furasta agus nas cudromaiche, chan eil adhbhar sam bith ann gus a dhèanamh.
Mar a thuirt mi, tha an tech seo air leth cosgail. Chaidh na ceudan de bhilleanan a chosg air seo mar-thà agus tha tòrr de na companaidhean a-nis den bheachd nach fhiach e. Tha e doirbh agus bi e daonnan doirbh measgachadh le trafaig àbhaisteach – rud a tha a’ ciallachadh dùblachadh ann am bun-structar. Agus ma tha sinn deònach sin a dhèanamh, bhiodh slighean-bus do bhusaichean àbhaisteach tòrr nas bu shaoire co-dhiù! Agus tha e coltach gu bheil adhartas le VLR – very light rail – a’ fàgail gum bi teicneòlas nan tramaichean nas saoire san àm ri teachd cuideachd.
Sgeama Coventry VLR – pìleat de thramaichean air cosgais tòrr nas ìsle
Gus faighinn seachad air na cnapan-starra laghail is eiticeil le carbadan fèin-obrachail, bhiodh tòrr airgead a dhìth ach ghabhadh sin a dhèanamh. Ach airson a bhith ann an suidheachadh far am biodh a’ mhòr-chuid de na busaichean fèin-obrachail agus air rathaidean àbhaisteach? No far a bheil na carbadan uile fèin-obrachail?
Dh’fhaodadh gun gabhadh a dhèanamh aig a’ cheann thall nan cosgamaid airgead gu leòr air ach tha sinn a’ bruidhinn air airgead do-chreidsinneach – na trilleanan de nòtaichean agus chanainn nach bu chòir dha a bhith na phrìomhachas.
Ma tha companaidhean prìobhaideach agus tech billionaires airson airgead a chosg air sgleò-bhathair mar seo, tha sin an urra riutha fhèin ach cha bu chòir dhan roinn phoblaich a bhith a’ toirt taic airgid dha ann an dòigh sam bith.
Agus chan e dìreach airgead a tha a dhìth ach tìde. Tha an teicneòlas fhathast aig ìre gu math neo-leasaichte agus bheir e ùine. ’S e glè bheag de rathaidean-iarainn a chaidh a dhèanamh gu tùr fèin-obrachail – ged a tha iad tòrr nas sìmplidhe na rathaidean – dìreach loidhnichean meatro an siud ’s an seo a tha gu math sìmplidh is self-contained. Agus cha bhi an tìde againn a bhios a dhìth gus carbadan rathaid fèin-obrachail a chur an sàs gu ìre mhòr sam bith mur a cuir sinn cuideam air teicneòlas uaine an-dràsta seach sgleò-bhathair.
A thaobh na h-àrainneachd, fiù ’s nan tigeadh haidhp nan carbadan fèin-obrachail gu bith, cha chuideachadh e le èiginn na gnàth-shìde idir agus cha choileanadh e dad ach na milleanan de dhràibhearan proifeiseanta a chur à obair – no a chur air tuarastal nas ìsle. Tha AI feumach air tòrr mòr dealain agus mar as motha de sgeamaichean a th’ ann, mar as motha de dhealan a bhios a dhìth.
Chan eil mòran tìde againn gus ar planaid a shàbhaladh. Thathar air airgead gun chiall a chaitheimh air carbadan fèin-obrachail, teicneòlas nach eil ro fheumail sa chiad dol a-mach, agus bu chòir dhan airgead sin a thasgadh ann an tramaichean, trèanaichean, busaichean-tràilidh, busaichean is càraichean dealanach is a leithid an àite a bhith ga chall air sgeamaichean sgleò-bhathair mar seo. Tha fianais ann mar-thà gun do chur cho beò-ghlaicte ’s a bha na companaidhean chàraichean le carbadan fèin-obrachail dàil air leasachadh teicneòlas carbadan dealanach.
B’ urrainn dhuinn tramaichean a thoirt air adhart anns gach baile aig an robh iad riamh, a h-uile rathad-iarainn a chaidh a dhùnadh le Beeching ath-fhosgladh, HS3 is 4 a thogail agus na ficheadan de bhàtaichean ùra a thogail do ChalMac leis an airgead a chosgadh e gus càraichean fèin-obrachail a dhèanamh nam mainstream ann an còmhdhail. Agus dh’fhaodamaid còmhdhail phoblach a dhèanamh an-asgaidh cuideachd!
Thathar ag ràdh gun tuirt Alexander Graham Bell mun fhòn: “one day every major city in America will have a telephone”. Tha fios againn gun robh e ceàrr agus fòn againn uile, ach chanainn gum biodh cuòt mar sin fìor a thaobh carbadan fèin-obrachail. Is dòcha gum bi siostaman ann an siud ’s an seo – rudan ann an suidheachaidhean sònraichte cuingichte ach cha tèid e mòran nas fhaide na sin – tha mi an dòchas co-dhiù.
Steach dhan Fhoirthe leis!
Alasdair
p.s. Tha mi air beachdan gu math làidir a chur an cèill an seo. Airson a bhith cothromach, tha mi an dùil a dhol air a bhus agus sgrìobhaidh mi lèirmheas an seo. Saoil an atharraich mi mo bheachd?
Sa bhloga mu dheireadh, dh’aithris mi air an turas agam gu Ceann Loch Chille Chiarain. Am measg rudan eile, chaidh mi air chuairt gu Eilean Dà Bhàrr.
Bho thill mi dhachaigh, tha mi air rudeigin inntinneach ionnsachadh mun eilean – gu bheil stampaichean aige. B’ àbhaist bogsa puist a bhith san eilean agus dh’fhaodadh tu litir no cairt-phuist a chur bhon eilean, ach dh’fheumadh tu stampa Eilean Dà Bhàrr a bharrachd air stampa àbhaisteach. A rèir coltais, sguir an t-seirbheis puist seo sna 1960an, ach lean iad orra a’ cruthachadh stampaichean fada às dèidh sin leis gun robh iad a’ còrdadh ri daoine.
Tha stampaichean mar seo meadhanach cumanta airson eileanan beaga. Tha traidisean fada de bhith a’ dèanamh stampaichean ann an eilean Lundy (no Ynys Wair sa Chuimris) ann an Devon. Ann an Alba, ’s e na h-Eileanan Samraidh as ainmeile airson a bhith a’ dèanamh stampaichean den t-seòrsa seo. Agus tha stampaichean mar seo aig a’ mheanbh-nàisean Sealand far costa Suffolk cuideachd.
Airson stampaichean mar seo, tha iad feumail gu ìre – is urrainn dhut rudeigin a chur bhon àite agus thèid a stampadh bho Ynys Wair no Tanara Mòr etc agus tha e mar chuimhneachan air an àite ged nach eil e cho cudromach ri cudromach cothrom a bhith agad litir a chur nuair a bhios tu air turas latha ann.
Fhuair mi a-mach nuair a bha mi a’ rannsachadh seo gu bheil cuid de dh’àiteachan no eileanan a’ dèanamh nan stampaichean dhaibh fhèin ged nach eil feum sam bith orra air adhbharan postachd. Nam measg Colbhasa agus Ìle. Agus tha e math fhaicinn gu bheil iad dà chànanach (ged a tha a’ Ghàidhlig ceàrr air stampaichean Ìle – tha “an t-Eilean Ìle” aca…..). Bidh cuid a dhaoine gan cruinneachadh agus tha iad nan dòighean math gus an t-àite a shanasachadh ma chuireas tu stampa air litir còmhla ris an stampa àbhaisteach.
Fhuair mi a-mach gu bheil ainm sònraichte air stampaichean mar seo: Stampaichean Cinderella. Tha iad a’ gabhail a-steach an fheadhainn air a bheil feum air choireigin leithid nan Eileanan Samraidh ach cuideachd stampaichean mar an fheadhainn ann an Colbhasa no Ìle aig nach eil ròl postaidh sam bith agus stampaichean sanasachd, leithid iomairtean poilitigeach. Mar eisimpleir, nuair a chaidh stampaichean a chruthachadh leis a’ Phost Rìoghail airson Alba, A’ Chuimrigh agus Èirinn a Tuath a bha rud beag eadar-dhealaichte ri stampaichean Shasainn, cha deach stampaichean Còrnach a chruthachadh agus chur seo dragh air nàiseantaich na Cuirne agus chruthaich iad an stampa seo.
A bharrachd air seo, ge-tà, fhuair mi a-mach gu bheil an leithid de rud ann ri stampaichean rathad-iarainn cuideachd.
San àm a dh’fhalbh, dh’fhaodadh tu litir a phostadh air trèana no stèisean rèile agus bha agad ri stapma a cheannach bhon chompanaidh rèile a bharrachd air stampa àbhaisteach. Saoilidh mi gur e rud a bha seo a thòisich ann an làithean tràtha nan rathaidean-iarainn nuair nach robh siostam a’ phuist buileach cho leasaichte. San latha a th’ ann, tha bogsaichean puist anns na stèiseanan mòra uile, leithid Glaschu Mheadhain agus bidh bogsa puist gu math faisg air cha mhòr gach stèisean co-dhiù.
Lean seo air adhart gu làithean BR ach mu dheireadh thall, sguir iad. Ach chùm cuid de na rathaidean-iarainn glèidhcte orra le bhith gan dèanamh. San latha an-diugh tha an Talyllyn agus Rathad-iarainn Ffestiniog sa Chuimrigh, Rathad-iarainn Nene Valley ann an Sasainn gan dèanamh fhatathast. Tha iad rim faighinn ann an Eilean Mhanainn cuideachd agus gu dearbha, chuir mi litir dhachaigh le stampa bho mhullach Snaefell ann an Eilean Mhanainn uair.
Rud a tha inntinneach, ’s e gu bheil trèanaichean air tòrr de na stampaichean nach eil aig na rathaidean-iarainn. Mar eisimpleir, rinn Eilean Dà Bhàrr sreath de stampaichean de thrèanaichean – ged a tha an stèisean as fhaisg air san Òban!
Bha ùidh aig m’ athar nach maireann ann an stampaichean agus bhiodh rudan mar seo air còrdadh ris glan! Bhiodh e a’ cruinneachadh stampaichean co-cheangailte ri Esperanto – an cànan eadar-nàiseanta anns an robh e fileanta, agus stamapichean bho dhùthchannan beaga a b’ àbhaist a bhith anns an USSR leithid Latbhia is Lituania agus eileanan beagan leithid Eilean Ascension agus Alderney.
The Aire air Sunnd project is hosting another Digital Fèis, including showings of some Island Voices videos created during the course of the project. Checkthe programme! The event also features the recording of placenames, presentations of the Virtual Trinity Temple Walk, the North Uist Sound Archive, and discussion of the local impact of climate change, plus the sharing of the project’s survey results, and a Friday evening cèilidh!
Thoisich mi am bloga seo bho chionn fhada air an t-saoghal leis an amas a dhol air gach rathad-iarainn ann an Alba – beag is mòr.
Chaidh mi air a h-uile loidhne san lionra nàiseanta agus air a h-uile rathad-iarainn glèidhte bhon uair sin agus cha robh e doirbh idir. Cha robh e a cheart cho furasta a dhol air gach meanbh-rathad-iarainn (miniature railway) ge-tà.
Meanbh-rathad-iarainn Cair Chaladain, 8/4/23
Mar as trice, cha bhi meanbh-loidhnichean a’ ruith gu tric agus gu h-eachdraidheil, cha robh dad aca air an eadar-lìon no sna meadhanan sòisealta agus mar sin tha e gu math tric cianal doirbh faighinn a-mach cuine a tha iad a’ ruith mur eil thu a’ fuireach san sgìre sin.
Tha aon mheanbh-rathad-iarainn a bha gu sònraichte doirbh faighinn a-mach mu dheidhinn – am fear ann am Pàirc Beveridge ann an Cair Chaladain.
Sgrìobh mi gu Miniature Railway magazine, chuir mi fios gu daoine a tha an sàs ann an rathaidean-iarainn beaga agus bhruidhinn mi ri daoine as aithne dhomh a tha a’ fuireach ann am Fìobh agus fad bhliadhnaichean, cha chuala mi dad air ais. Cha robh fhios aig duine sam bith mu dheidhinn.
Lorg mi bhidio air YouTube den loidhne bho chionn beagan bhlaidhnaichean agus sgrìobh mi dhan neach a thog e a’ faighneachd an robh fios sam bith aca mu dheidhinn – ach thuirt iad gur ann glè glè ainneamh a bhiodh e a’ ruith is nach robh fios sam bith a bharrachd aca…
An uair sin, cha chuala mi dad a bharrachd fad beagan bliadhnaichean – gus am faca mo charaid is co-obraiche Michaela, a tha a’ fuireach san Rìoghachd – artagal mu dheidhinn san East Fife Mail.
A bharrachd air sin, tha làthaireachd aca air Facebook a-nis cuideachd.
Leugh mi an sin gum biodh iad a’ ruith air an Disathairne aig àm na Càisge agus cha b’ e ruith ach leum dhomh a dhol ann airson a dhol air an rathad-iarainn rùnach seo!
Chaidh mi air an trèana eadar Glaschu is Dùn Èideann taobh Shotts agus an uair sin eadar Dùn Èideann gus Cair Chaladain. Bha latha blàth grianach brèagha ann agus bha an turas math fhèin. Seallaidhean àlainn de na monaidhean ann am meadhan na h-Alba agus an uair sin den tràigh ann am Fìobh.
Cha robh mi ann an Cair Chaladain bho na 80an agus chaidh mi air cuairt bheag timcheall air a’ bhaile mus deach mi dhan phàirc agus feumaidh mi a ràdh gun do chòrd am baile rium gu mòr.
Tha Pàirc Beveridge gu math mòr agus gu math breàgha le tòrr shlighean coiseachd agus loch mòr. Mhothaich mi gun robh ciuatha mòr ann – bha còrr is 150 duine a’ feitheimh ris an trèana bheag às dèidh dhan artagal nochdadh san East Fife Mail. Leis nach robh ach aon choidse ann, bha mi a’ feitheimh fad còrr is uair a thìde gu leth airson a dhol air an trèana (is math gun robh deagh leabhar claisneachd agam!).
Mu dheireadh thall, bha an turas agam gu bhith ann. Dh’fhalbh an còignear a bha air thoiseach orm air an trèana agus bha mi gu bhith a’ dol air an ath thrèana. An uair sin, bha brag ann agus thàining an trèana gu stad obann. ’S ann a bha an trèana air a dhol far nan rèilichean mar thoradh air rèile bhriste!
“Tha sinn duilich” thuirt an neach a bha a’ cruinneachadh an airgid – “feumaidh sinn an loidhne a charadh. Thigibh air ais a-màireach.”
Às dèidh dhomh feuchainn ri turas fhaighinn air an rathad-iarainn fad còrr is 12 bliadhna, cha d’ fhuair mi cothrom fhathast, Ach tha mi fortanach gum faca mi an trèana a’ ruith air an loidhne le mo dhà shùil agus gun do thog mi dealbh no dhà. Tha mi an dùil is an dòchas gum faigh mi cothrom a dhol air an loidhne bheag seo latha eile agus nach toir e 12 bliadhna eile.
Here’s welcome news of an exciting event celebrating the 20th anniversary of the Jamaican Language Unit (JLU) at the University of the West Indies, with whom the University of the Highlands and Islands recently signed a Memorandum of Understanding on the back of joint work on Mediating Multilingualism with the Language Sciences Institute (LSI).
This symposium is livestreamed on the Braadkyaas Jamiekan YouTube channel – the JLU’s media platform which provides a community-facing link for speakers of Jamaican, in much the same way as Island Voices has aimed to bridge gaps between academic linguists and vernacular Gaelic speakers in the Hebrides.
Any successful language revitalisation or normalisation strategy or plan will not be developed in isolation from the real world around it. That is surely a truism, yet worth repeating in a context where the detailed and demanding practical work entailed requires careful, even microscopic, attention to the actual “facts on the ground”. For best results in a highly challenging task the critical linguistic gaze must surely still be both inward and outward. Insofar as Island Voices can contribute to a wider appreciation and re-valuing of the Gaelic language in hopeful anticipation of renewed community use, that is why this project, alongside its local Hebridean capture and curation work, has from the start been multilingual in orientation, and actively seized any opportunity to build links with other language communities who might find their own continuity or development under similar threat.
The applied linguistic collaboration between the JLU and the LSI has included the creation of Jamaican versions of various Island Voices films alongside other foundational media and corpus work, in the hope that this Hebridean-Caribbean language link can be further developed going forward. Creole linguistics and the languages of the Caribbean tell an illuminating story, which pioneering Jamaican linguist Beryl Bailey helped uncover. It contrasts interestingly with that of Scottish Gaelic. Nevertheless fruitful links, perhaps particularly in relation to oral and bilingual skills and resources, are there to be seen, explored, and developed. This event is open to all comers. Happy 20th Birthday, JLU!
Sgrìobh mi an seo mar-thà mu Bheinn Uais agus Chnoc Fhaoighris, agus an turas seo tha mi airson sùil a thoirt air cnoc ionadail eile as toil leam, Cnoc Fearralaidh. ‘S e feart-tìre comharraichte a th’ ann a’ coimhead bho gach taobh, ach gu sònraichte bhon rathad eadar Inbhir Pheofharain agus Srath Pheofhair, agus ‘s e cuairt ghoirid agus cuimseach furasda a th’ ann bhon àite-parcaidh bheag aige fhèin (ri ruigsinn bho thaobh Loch Ùsaidh). Tha cuairtean nas fhada ‘s nas dùbhlanaiche ann cuideachd, bho Srath Pheofhair no slighe Cnuic Mhòir ‘s Druim a’ Chait – molaidhean air www.walkhighlands.co.uk .
‘S e druim fada, cas a th’ ann, sìnte bhon ear chun an iar, mu 200m a dh’àirde, le seallaidhean soilleir anns gach àird – beanntan Srath Chonain, Beinn Uais, Linne Chrombaidh is Cnoc Neig, gu Creag Phàdraig taobh Inbhir Nis agus deas thairis air Loch Ùsaidh gu Moreibh is chun a’ Mhonaidh Ruaidh. Chithear Inbhir Pheofharain chun an ear agus Caisteal Leòid is Srath Pheofhair chun an iar. A bharrachd air a bhith fradharcach, bha cudromachd ro-innleachdail aige sna linntean a dh’fhalbh, oir tha làrach dùin mhòir ghlainnaichte bho Linn an Iarainn air a mhullach chòmhnard. Chìtheadh na naimhdean tighinn gun teagamh sam bith, agus bhiodh e doirbh dhaibh ionnsaigh a thoirt air an dùn ri bruthach is e cho cas air cha mhòr gach taobh.
Tha e coltach gun tàinig an t-ainm Cnoc Fearralaidh (no Farralaidh no Fearghalaidh) bho far-eileach, “àite àrd nan clachan”, a’ dèanamh iomradh air an dùn.
Tharraing an dùn arc-eòlaichean thar nan linntean, is e an innleadair John Williams am fear a bu tràithe dhiubh sna 1770an. Tha na trì truinnsichean domhainn aige rim faicinn fhathast a’ dol thairis air làrach an dùin, tro na gàrraidhean, mar a chithear san adhar-dhealbh aig Andy Hickie, leasaichte le photogrammetry gus na feartan a shealladh gu soilleir. (Faic an obair shònraichte aige an seo: https://www.facebook.com/people/Andys-Aerial-Archaeology-Photogrammetry-Site/100068170431509 ) Sgrìobh Williams mu fheartan nach eil rim faicinn tuilleadh, m.e. gun robh pàirt den ghàrradh mu 7m a dh’àirde bhon fho-chreag. An-diugh fhèin chithear an dealbh-iomaill chreagach gu furasda, is na gàrraidhean mu 4.5m air leud mar chuibheas.
Tha beachdan eadar-dhealaichte ann mu ghlainneachadh, a chithear ann an iomadh dùn-chnuic Albannach, a tha air abhrachadh nuair a leaghas eileamaidean anns na clachan, uaireannan le coltas glainne, agus mar sin ceanglaidh iad ri chèile. Bhiodh fiodh air a chleachdadh gu farsaing san dùn, mar sin bidh cuid a’ creidsinn gur e tubaist no ionnsaigh is losgadh le naimhdean as coireach, ach leis gu bheil feum ann air teas uabhasach àrd agus leantainneach, ‘s dòcha cuideachd gur ann a dh’aon ghnothaich a rinneadh e gus an gàrradh a neartachadh – chan eil cinnt ann. Ach chì thu iomadh clach fhathast le fianais glainneachaidh. (Faic: https://brigantesnation.com/how-to-vitrify-a-fort .)
Tha sgeulachdan gu leòr ann cuideachd mun chnoc, nam measg tè mu bhàs Fhinn MhicCumhail, an seann ghaisgeach Ceilteach, tro fheall, air a h-innse le Hugh Miller is eile. Agus dh’fhàisnich Coinneach Odhar, Fiosaiche Bhrathainn (is a’ chlach dhraoidheil aige ann an Loch Ùsaidh), gun èireadh uisge an loch às an tobar air mullach a’ chnuic agus gun tuilicheadh e Srath Pheofhair – ma thuiteas Clach an Iolaire an treas turas.
Ach ma bhios tu air a’ chnoc dìreach airson cuairt agus nan seallaidhean àlainn, tha tuilleach ‘s gu leòr ann a thoilicheas an t-sùil, le flùraichean fiadhaich, seann ghiuthais-Albannach, agus tòrr eun, beag is mòr, nam measg na clamhanan-gobhlach à stèisean-beathachaidh Thollaidh faisg air làimh. Bha e tlachdmhor san t-sneachd cuideachd nuair a bha mi ann sa gheamhradh. Uairbha fiù ‘s chalet fiodha sgeadachail ann airson biadh beag a reic as t-samhradh dhan luchd-tadhail bhon spa, c. 1910 – 1960an – thoiribh picnic leibh fhèin a-nis! Dealbh dheth an seo: https://www.ambaile.org.uk/asset/33064/1/EN33064-the-chalet-knockfarrel-strathpeffer.htm/
Carson nach fheuch sibh e, mura robh sibh ann fhathast?
I’ve written here in the past about Ben Wyvis and Fyrish, and this month I thought I’d look at another of my favourite local hills, Knockfarrel. It’s a very striking feature in the landscape seen from any angle , especially on the way from Dingwall to Strathpeffer, and is a short, fairly easy walk from its own wee carpark (approach from Loch Ussie), or longer, more challenging ones from Strathpeffer or via Cnoc Mòr and the Cat’s Back. Have a look for the various routes on www.walkhighlands.co.uk.
It’s a long, steep ridge lying east to west, about 200m high, and has clear views in all directions – the Strathconon hills, Ben Wyvis, down the Cromarty Firth to Nigg Hill, to Craig Padraig by Inverness, and south across Loch Ussie towards Moray and the Cairngorms. Dingwall is visible to the east, and Castle Leod and Strathpeffer to the west. As well as being scenic, this position clearly had strategic importance in the past, as there are the remains of a large vitrified Iron Age fort on the flattish top. You would certainly see enemies coming, and they’d have a hard time attacking the fort uphill as it’s so steep most of the way round.
The Gaelic name of the hill, Cnoc Fearralaidh (Farralaidh / Fearghalaidh), is likely to come from far-eileach, meaning high stone-place, no doubt a reference to the fort.
Seen from the Heights of Brae
The fort has attracted archaeologists over the years, the earliest being engineer John Williams in the 1770s. His excavation trenches across the ramparts at three points are still prominent today, as can be seen in the aerial view by Andy Hickie (see his wonderful work here: https://www.facebook.com/people/Andys-Aerial-Archaeology-Photogrammetry-Site/100068170431509 ), enhanced to show the features more clearly. Williams’ written reports usefully describe features no longer visible, and help illustrate the vast dimensions of the fort’s ramparts – the walls were still much higher then, up to 7 meters from bedrock in one place. Even today the stony outline of the ramparts is easily seen, and the average width of the walls is 4.5 metres.
There are various theories about vitrification, seen in many Scottish hillforts – basically heating rock until certain elements in it (“flux”) begin to melt, fusing the stones together. Timber would have been widely used around the fort, so accidental or enemy fires are one idea. But vitrification needs intense, sustained heat, so might well be deliberate, e.g. to form a more stable wall. The jury is still out. But you can still see the signs of it in the remaining stones, all around the ramparts. More on this: https://brigantesnation.com/how-to-vitrify-a-fort
Looking west from Knockfarrel, over Strathpeffer
There are also legends surrounding the hill, including one about the death there by treachery of ancient Celtic hero Finn MacCumhaill, as told by Hugh Miller among others, and a prophesy by the Brahan Seer (whose magic stone allegedly lies in nearby Loch Ussie) about the water in the loch rising up in the well on the hill and one day flooding Strathpeffer and allowing ships to moor – if the Eagle Stone there falls down one last (third) time.
But if you’re just up there for a walk and the magnificent views, there’s more than enough to delight the eye, with wild flowers, ancient Scots pines, and lots of bird life, large and small – including red kites from nearby Tollie feeding station. It even had its charms in the snow when I was up there recently. And from 1910 to the 1960s there was even a decorative wooden chalet there, built to provide refreshments to spa guests who made it up there in the summer – take your own picnic now! Photo of the chalet here: https://www.ambaile.org.uk/asset/33064/1/EN33064-the-chalet-knockfarrel-strathpeffer.htm/
Bidh Niall Bartlett o Riaghaltas na h-Alba a’ tighinn a thadhail oirnn oidhche Dhiardaoin sa tighinn. Saor an asgaidh do bhuill (gheibhear ballrachd aig àm sam bith), saor an asgaidh do dh’oileanaich agus £5 aoighean a thig a thadhal. Tha sinn an dòchas gun urrainn dhuibh a bhith an làthair agus tha sinn a’ dèanamh fiughair ri bhith a’ cur fàilte air Niall.
Niall Bartlett from the Scottish Government will be addressing the society (in Gaelic) on the Government’s approach to the language. Free for members and students and £5 for guests. We hope you can make it along.
Dh’fhoillsich Riaghaltas na h-Alba bho chionn ghiorid gum bi an Cadalaiche Caileanach – an Caledonian Sleeper – a’ tighinn air ais dhan roinn phoblaich a dh’aithghearr.
Dè th’ anns a’ Chadalaiche agus dè dh’fhaodadh seo a bhith a’ ciallachadh?
Dè th’ anns a’ Chadalaiche? ’S e a th’ ann ach trèana oidhche a bhios a’ dol eadar Alba agus Lunnain. Tha dà thrèana eadar-dhealaichte ann – Cadalaiche na Galldachd (à Glaschu is Dùn Èideann) agus Cadalaiche na Gàidhealtachd (à Obar Dheathain, Inbhir Nis is an Gearastan). Bidh na trèanaichean a’ ruith a h-uile oidhche ach a-mhàin Disathairne.
Cò tha a’ ruith a’ Chadalaiche? Tha dà fhranchise rèile eadar-dhealaichte ann an Alba – ScotRail agus Caledonian Sleeper. Tha an Cadalaiche ga ruith le Serco agus tha ScotRail a-nis ga ruith leis an stàit.
Bha an Cadalaiche na phàirt de ScotRail suas ri 2015 agus an uair sin, rinneadh franchise fa-leth dheth. Bha na trèanaichean aosta agus bhathar a’ faireachdain aig an àm gum biodh franchise fa leth na b’ fheàrr gus tasgadh fhaighinn ann an trèanaichean ùra agus gus dèanamh cinnteach nach sìoladh an Cadalaiche às mean air mhean.
Dè thachair an uair sin? Chaidh cur às do na “Bargain Berths” – beagan leabannan saora do dhaoine a bha luath gu leòr. A bharrachd air seo, cha do dh’atharraich mòran fad beagan bhliadhnaichean. An uair sin, chaidh trèanaichean spaideil ùra a thoirt a-steach leis na trèanaichean ùra uile ann an seirbheis ann an 2019.
Dè na duilgheadasan? Bha trioblaidean tòiseachaidh ann leis na trèanaichean ùra (mar a bhios leis a h-uile trèana ùr) agus tha droch dhaimh air a bhith ann eadar luchd-obrach agus luchd-stiùiridh. Ach nas cudromaiche na sin, nuair a thàinig na trèanaichean ùra a-steach, chaidh na prìsean an àird gu mòr.
Leis an t-seann chadalaiche, bha an trèana na bu shaoire na bhith a’ faighinn trèana agus taigh-òsta. Bhiodh tu a’ sàbhaladh ùine agus airgead. Leis a’ chadalaiche ùr, is dòcha gu bheil e fhathast rud beag nas saoire a bhith a’ dol air a’ chadaliche ma gheibh thu suidheachan seach leabaidh, ach mar as trice, bi e nas daoire leabaidh fhaighinn air a’ Chadalaiche na a bhith a’ faighinn trèana latha agus taigh-òsta.
A bharrachd air sin, tha margaidheachd na trèana uile mu chàileachd le èideadh fìor spaideil air an luchd-obrach agus biadh is deoch spaideil. Thathar a’ reic na trèana mar “luxury experience” seach mar dòigh-chòmhdhail àbhaisteach.
Bha an trèana riamh ag amas air luchd-gnìomhachais le airgead ach bha rùm ann cuideachd do dhaoine àbhaisteach roimhe. Leis na prìsean mar a tha iad a-nis, tha iad ro dhaor airson daoine àbhaisteach – co-dhiù ma tha iad ag iarraidh leabaidh.
Tha an trèana a’ faighinn subsadaidh mòr bhon Riaghaltas. Tha e ceart is iomchaidh gum faigh seirbheisean rèile cudromach tasgadh mar seo gus an cumail a’ dol ma tha feum orra air adbharan sòisealta, àrainneachdail no eaconamach. Ach ma tha iad ag amas air luchd-turais beartach sa mhòr-chuid seach air daoine àbhaisteach no fiù ’s luchd-gnìomhachais, togaidh e tòrr cheistean.
Dè a-nis?
Leis a’ Chadalaiche a’ tighinn a-steach dhan roinn phoblaich a-rithist, tha cothrom ann ceangal nas fheàrr a dhèanamh le seirbheisean rèile eile an Alba agus gus smaoineachadh às ùr air faraidhean is adhbhar bith na seirbhis – agus gus seirbheisean Disathairne a chur air dòigh!
