2020 Am Màrt:Milseag Ubhail is Arain/Mar. Apple Bread Pudding

Le seaboardgàidhlig

Milseag Ubhail is Arain

Tha an tionndadh nas aotruime seo den mhilseag aran-is-ìm
freagarrach do latha fuar geamhraidh, is i cho blàth is sàsachail. Tha an
reasabaidh seo feumail cuideachd ma bhios aran air fhàgail agad.

Gritheidean (6 – 8 pòrsanan)

8 ùbhlan milis

3 roilichean seana, air neo ciabatta neo baguette

4 spàin-bhùird siùcair (is donn as fheàrr)

Spìosan measgaichte / caineal / dinnsear / clòbhan bleithte,
a rèir do mhiann

600 ml bainne

4 uighean

Geàrr na roilichean no an t-aran ann an ciùbaichean. Rùsg na
h-ùbhlan, thoir air falbh na cuairsgeanan, agus geàrr ann am pìosan beaga
iadsan cuideachd.

Measgaich aran is ùbhlan, cur ris spìosan gu do riar, agus
cuir a h-uile rud ann an soitheach-àmhainn a th’ air a shuathadh le glè bheag
de dh’ìm.

Buail na h-uighean le forca, cuir am bainne agus an siùcair
riutha, agus dòirt iad thairis air an aran ‘s na h-ùbhlan. Brùth sìos iad gu
socair, gum am bi gach pìos air a bhogadh. Leig leis seasamh fad mu 10
mionaidean.

Bruich san àmhainn e aig 160 C fad mu aon uair a thìde, gus
an tig dath òr-dhonn air, agus bi an t-ughagan tiugh. Tha an ùine an crochadh
air doimhneachd an t-soithich, mar sin thoir sùil air nas tràithe. Còmhdaich am
mullach le foidhle ma bhios e a’ fàs ro dhonn.

Gabh e teth le iogart Greugach, uachdar singilte, reòiteag
no sabhs faoineig.

Apple Bread Pudding

This lighter variation on the classic bread and butter
pudding is a warming and filling pudding for a winter’s day.  It’s good for using up leftover bread. 

Ingredients for 6 – 8 helpings

8 eating apples

3 stale bread rolls, OR equivalent amount of ciabatta or
baguette

4 tbsp sugar, pref. brown

mixed spice / cinnamon / ginger / ground cloves as preferred

600 ml milk

4 eggs

Cut the rolls or bread into small cubes. Peel, core and cube
the apples.

Mix bread and apples, add spice to taste, and put in a lightly
greased oven-proof dish.

Beat the eggs, milk and sugar together and pour over the
bread and apples, pressing these down slightly so they all absorb the liquid.
Leave for about 10 mins.

Bake in the oven at 160 C for about an hour, or until top is
golden brown and custard has just set – the time will depend on the depth of
the dish, so check earlier.  Cover the
top with foil if getting too brown.

Serve hot with Greek yoghurt, single cream, ice-cream or custard.

Tadhail air seaboardgàidhlig

Powered by WPeMatico

Oh the humanity! Trèana haidridein do dh’Alba #gaidhlig

Le alasdairmaccaluim

Rinneadh deuchainnean air trèanaichean bataraidh-dealanach ann an Alba ann an 2018 mar phàirt de phlana Riaghaltas na h-Alba gus rathaidean-iarainn na h-Alba a dhì-charbonachadh.

Clas 230 no D-train – trèana battaraidh dealanach, Bo’ness, 2018

Chaidh ainmeachadh an t-seachdain seo gu bheil deuchainn de theicneòlas haidridein gu bhith againn cuideachd mar phàirt den targaid gus lionra-rèile gun charbon a bhith againn ro 2035.

Thèid uidheamachd haidridein a chur a-steach do sheann thrèanaichean Clas 314 a thàinig à seirbheis an-uiridh.

Clas 314, An Dùn Breac, 2019

Tha trèanaichean bataraidh dealanach gu math freagarrach airson tursan goirid far nach deach loidhnichean a dhealanachadh le uèirean  fhathast – no far nach eil coltas ann gun tèid an dealanachadh gu bràth. Tha iad saor a thogail agus a ruith. Nì iad mu 40 mìle eadar charge is mar sin, bhiodh iad freagarrach airson loidhnichean leithid Glaschu gu Cnoc Màiri, Glaschu gu Cill Mheàrnaig no Glaschu – Cille Bhrìde an Ear (a thèid a dhealachadh latha de na làithean) no Inbhir Ùige-Inbhir Theòrsa (nach tèid a dhealanachadh mar thoradh air cho beag de sheirbheisean a th’ ann).

Tha trèanaichean haidridein nas daoire ach nì iad astaran tòrr nas fhaide air tanca làn. Ghabhadh an cleachdadh airson nan loidhinichean fada uile far nach eil cumhachd an dealain ann, m.e Loidhne na Gàidhealtachd an Iar agus Loidhne na Gàidhealtachd a Tuath agus Loidhne a’ Chaoil agus cuideachd seirbheisean eadar-chatharach bho Ghlaschu/Dùn Èideann gu Inbhir Nis is Obar Dheathain agus Obar Dheathain gu Inbhir Nis.

Feumar tòrr dealain gus haidridean a dhèanamh ach le tuathanasan gaoithe, gabhaidh a dhèanamh ann an dòigh gu math uaine. Gu tric, bithear a’ cruthachadh cus dealain na tha a dhìth air an an lìonra agus gabhaidh an dealan seo a chleachdadh gus haidridean a dhèanamh.

Tha e gu math brosnachail gu bheil adhartas ga dhèanamh cho luath air lìonra rèile na h-Alba aig an àm seo.

Alasdair

 

Tadhail air Trèanaichean, tramaichean is tràilidhean

Powered by WPeMatico

Cò tha a’ moladh Bòrd na Gàidhlig? Thà, aithisg bhliadhnail Bòrd na Gàidhlig

Le Neil McRae

It’s not all bad for Bòrd na Gàidhlig … Bòrd’s own annual report lavishes praise on the Bòrd

A chàirdean, tha aithisg bhliadhnail Bhòrd na Gàidhlig a’ sealltainn nan ceumannan mòra a rinneadh gus taic is brosnachadh a thoirt dhan Ghàidhlig agus a cultar ann an Alba, tha sinn a’ leughadh an seo ann am bràth-naidheachd ga thoirt seachad le Bòrd na Gàidhlig.

Tha Bòrd na Gàidhlig ag obair gu

Tadhail air Gilleasbuig Aotrom

Powered by WPeMatico

Tha latha nan dìosailean seachad – rathaidean-iarainn sna 2020an #gàidhlig #cleachdi

Le alasdairmaccaluim

Chunnaic sinn tòrr mòr adhartais le lìonra rèile na h-Alba sna 2010an ach dè thachras anns na 2020a?

Seo beachd no dhà bhuam.

Loidhnichean ùra

Thèid an loidhne gu Inbhir Lìobhann, a dhùin ann an 1969, ath-fhosgladh agus thèid tramaichean Dhùn Èideann a lughdachadh gu Lìte is Newhaven mar as còir. Chaidh seo uile aontachadh mar-thà.

Leven sign

Tha doirbh a bhith cinnteach de na loidhnichean eile a thèid fhosgladh/ath-fhosgladh ach tha tòrr iomairtean ath-fhosglaidh làidir ann agus tha mi cinnteach gun tèid tòrr rannsachaidhean-comais (feasibility studies) a dhèanamh air diofar loidhnichean.

Tha mi gu bhith a’ sgrìobhadh post eile mu bhith ag ath-thionndadh gearraidhean Beeching ann an ùine nach bi fada ach seo mo bheachdan air na pròiseactan a thèid air adhart:

Còrd Amain (the Almond Chord) – loidhne goirid (c1.5m) faisg air Dùn Èideann. Chruthaicheadh seo ceangal dìreach eadar Glaschu is Port-adhair Dhùn Èideann (tro stèisean Slighe Dhùn Èideann). Bhiodh e a’ ciallachadh gum biodh slighe a-steach a Dhùn Èideann ann a tha a’ seachnadh Tunail Winchburgh a tha dùinte ro thric mar thoradh air trioblaidean siognalaidh agus tuiltean.

Almond chord

Tha Còrd Amain ann an dearg

Almhaigh-Dùn Phàrlain (no pàirt dheth). Chaidh loidhne Sruighlea-Almhaigh-Ceann Chàrdainn-Dùn Phàrlain ath-fhosgladh ann an 2008 – do luchd-siubhail eadar Sruighlea is Almhaigh agus do thrèanaichean bathair air t-slighe air fad. Chaidh an loidhne ath-fhosgladh gus nach biodh aig trèanaichean guail do stèisean cumhachd Lann na h-Annaid (Longannet) ri dhol thairis air Drochaid an Fhoirthe tuilleadh. Gu mì-fhortanach dhan loidhne – ach gu fortanach dhan àrainneachd – chaidh Stèisean Cumhachd Lann na h-Annaid a dhùnadh ann an 2016 agus mar sin, chan eilear a’ cleachdadh na loidhne eadar Almhaigh agus Dùn Phàrlain gu cunbhalach a-nis. Tha planaichean ann aig ìre gu math adhartach gus factaraidh a thogail air làrach an stèisein chumhachd a bhios a’ togail thrèanaichean ùra. Tha an riaghaltas a-nis a’ beachdachadh air seirbheisean luchd-siubhail a leudachadh, agus an loidhne a dhealanachadh gu faisg air an fhactaraidh ùr. Nan tachradh sin, dh’fhaodadh stèiseanan ùra bhith ann an Clach Mhanainn agus ann an Ceann Chàrdainn.

Deltic ann an Sruighlea leis a’ chiad trèana à Almhaighm 2008

A bharrachd air seo, tha iomairt ann cuideachd gus an loidhne fhosgladh fad na slighe gu Dùn Phàrlain. Lìonadh seo beàrn chudromach anns an lìonra nàiseanta – eadar Glaschu/an costa an Iar agus Fìobh. Aig an àm seo, tha e a cheart cho furasta a dhol dhan Ghealaich air an trèana ’s a tha e a dhol dhan Rìoghachd bho Ghlaschu.

Seo dà phròiseact eile a dh’fhaodadh a dhol air adhart – chan eil mi buileach cinnteach gun tachair iad ach chanainn gu bheil teansa 50/50 aca.

Ceangail rèile gu port-adhair Ghlaschu. Tha an saga seo air a bhith a’ dol fad cha mhòr 15 bliadhna ach tha mi a-nis meadhanach dòchasach gun tachair e mu dheireadh thall. Leugh am post-bloga a sgrìobh mi mu dheidhinn bho chionn goirid.

Leudachadh air loidhne nan Crìochan. Tha loidhne nan Crìochan air a bhith uamhasach fhèin soirbheachail – tòrr nas soirbheachaile na bhathar an dùil. Ach tha tòrr sgìrean anns na crìochan a tha fhathast fada air falbh bhon lìonra rèile agus chanainn gu bheil teansa ann gun tèid an loidhne ath fhosgladh gu Maol Ros, Cille Bhoiseil agus Hawick. Tha Hawick air a bhith a’ fulang gu dona mar thoradh air crìonadh san eaconomaidh agus tha droch cheanglaichean còmhdhail aige. Tha an còrr den rathad-iarainn air a bhith cho fìor shoirbheachail is gu bheil mi a’ smaoineachadh gu bheil deagh argamaid ann air a shon – ged a bhiodh e cosgail. Bidh feum air obair mhòr air an loidhne co-dhiù – thog an riaghaltas e le speac gu math ìosal le tòrr trac singilte agus gun lùban seachnaidh gu leòr agus mar sin, tha trioblaid air a bhith ann le cunbhalachd is astar nan trèanaichean agus chan eil rùm ann gus barrachd thrèanaichean a ruith. Dh’fhaodadh an riaghaltas an dà phròiseact a chur ri chèile mar aon phròiseact mòr gus an loidhne a leasachadh aig tuath agus a leudachadh gu deas aig an aon àm.

Bu toil leam gum rachadh an loidhne ath-fhosgladh fad na slighe gu Carlisle cuideachd ach ’s e pròiseact mòr is air leth cosgail a tha a’ gabhail a-steach dà dhiofar riaghaltas agus mar sin, ma thachras seo idir, chanainn nach tachradh e gu co-dhiù nan 2030s.

Stèiseanan ùra

Tha aonta ann mar-thà gun tèid trì stèiseanan ùra fhosgladh.

  • Ceann Tòrr (Kintore), Schd Obar Dheathain (air loidhne Inbhir Nis – Obar Dheathain)
  • Dealgan-Ros airson Port-adhair Inbhir Nis (Dalcross), Roinn na Gàidhealtachd
  • Linton an Ear, Lodainn an Iar (air prìomh loidhne a’ chosta an ear)
  • Reston, na Crìochan (air prìomh loidhne a’ chosta an ear)

Dealanachadh

Tha Riaghaltas na h-Alba air targaid a shuidheachadh gus rathaidean-iarainn Albannach a dhì-charbonachadh ro 2035 tro dhealanachadh, trèanaichean bataraidh-dealanach agus trèanaichean haidridean.

Chanainn gun tòisich obair gus an còrr de na loidhnichean suburbach ann am mòr-sgìre Ghlaschu a dhealanachadh sna 2020an. Chan eil ach trì loidhnichean air fhàgail nach eil dealanach fhathast– Loidhne Chnoc Màiri (Glaschu- Cnoc Màiri – Fearann Anna) – 6m, Glaschu – Cille Bhrìghde an Ear – 11m, agus Glaschu gu Barrhead – 7m (agus is dòcha air adhart gu Cill Mheàrnaig – 16m a bharrachd). Agus mur a tachair seo, tha a h-uile coltas ann gun tèid trèanaichean bataraidh-dealanach a chleachdadh airson nan slighean sin.

Le uèirean suas ann am mòr-sgìre Ghlaschu agus na loidhnichean uile eadar Glaschu is Dùn Èideann, bhithinn an dùil gun rachadh cearcall Fìobha a dhealanachadh. Tha mu 75% de na tursan trèana ann an Alba air trèanaichean dealanach mar-thà agus nan rachadh na loidhnichean seo uile a dhealanachadh, chanainn gun rachadh am figear sin am meud gu mòr.

Tha an riaghaltas air a bhith a’ coimhead air trèanaichean bataraidh-dealanach airson slighean far nach biodh iarrtas gu leòr ann airson dealanachadh àbhaisteach. Seo trèana dealanach air deuchainn ann an Rathad-iarainn Bo’ness is Cheann an Fhàil an-uiridh.

Clas 230 ‘D-train’ – trèanaidh bataraidh dealanach, Stèisean Manuel, Rathad-iarainn Bo’ness is Cheann Fhàil

Bhiodh trèanaichean haidridean freagarrach airson loidhnichean fada anns nach eil iarrtas gu leòr airson dealanachadh leithid loidhnichean na Gàidhealtachd agus loidhne an t-Sròn Reamhar.

Bhithinn an dòchas gum biodh an riaghaltas co-dhiù a’ beachdachadh air Glaschu/Dùn Èideann-Dùn Deagh is Obar Dheathain a dhealanachadh cuideachd ach ’s e pròiseact mòr a bhiodh ann an seo agus dh’fhaodte gur e trèanaichean haidridean  a thèid a chleachdadh ma thig an teicneòlas air adhart sna beagan bhliadhnaichean a tha romhainn.

Trèanaichean ùra

Fhuair ScotRail tòrr mòr trèanaichean ùra sna 2010an agus mar sin, chan eil mi an dùil gum faic sinn an uiread de thrèanaichean ùra airson greiseag fhathast. Ma thèid barrachd loidhnichean a dhealanachadh ge-tà, dh’fhaodte gum faic sinn trèanaichean dealanach ùra ro 2030.

Tha mi an dùil ge-tà, gum faic sinn trèanaichean bataraidh-dealanach ùra agus gus dòcha gum faic sinn trèanaichean haidridean cuideachd.

Chan eil mi an dùil gum faic sinn trèanaichean dìosail ùra. Aig a’ chàr as ìsle, bidh hybrids ann ach chanainn nach bi e fada gus nach bi trèanaichean dìosail idir againn air an lìonra nàiseanta. Ruith na trèanaichean smùid mu dheireadh air an lìonra nàiseanta ann an Alba ann an 1967 (1968 ann an Sasainn). Chan eil mi a’ smaoineachadh gun cuir sinn cùl ris na dìosailean ann an 2027 ach tha fìor dheagh sheans ann gum bi iad air falbh ro 2037.

Alasdair

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Tadhail air Trèanaichean, tramaichean is tràilidhean

Powered by WPeMatico

Teintean Astràilia: àbhaisteach no mì-àbhaisteach?

Le Steaphan

Falaisg àbhaisteach mu dheich bliadhna roimhe

As t-Sultain, bheothaich teine ann an Cuimrigh-a-Deas Nuadh agus cha b’ urrainn do luchd-smàlaidh a chur às. As t-Samhain, chaidh staid éiginn éigheachd ann an Cuimrigh-a-Deas Nuaidh agus bhon àm sin sgaoil na teintean troimh gach stàit Astràilianach, a’ cur faisg air naoi millean heactair deug agus barrachd air dà-mhìle taigh ’s a sia ceud nan smàl. Chaidh naoi daoine deug a mharbhadh. Tha an sgìre loisgte cho mór ri Albainn, Èirinn, agus a’ Chuimrigh ri chéile.

Mì-àbhaisteach

Tha an saoghal air fad a-nis a’ coimhead air Astràilia agus, leis na teintean a bh’ anns An Amason agus na Stàitean Aonaichte an-uiridh, tha iad a’ faighneachd, “A bheil seo mi-àbhaisteach? Dé cho mì-àbhaisteach? An e Astràilia a’ chiad shamhailt air an apocaileaps?”

Ann an da-rìribh, tachraidh falaisgean ann an Astràilia gach bliadhna, ach mar as trice, cuiridh an luchd-smàlaidh fo smachd gu luath iad, mar sin dheth, cha tèid taigh na theine agus cha mharbhar duine sam bith. Ach uaireannan bidh na falaisgean fada nas miosa, agus tha na bliadhnaichean sin an-diugh mar phàirt dhen bhriathrachas Astràilianach. Ann an 1983, shìn Teintean “Di-Ciadain na Luaithre” eadar Adelaide agus Meall Bùirne. Ann an 2009, chaidh ceud duine agus trì fichead ’s a trì-deug a mharbhadh le Teintean “Di-Sathuirne Dhuibh” ann am Bhioctòiria. Ann an 1974, chaidh cóig-deug ás a’ cheud cuid dhen dùthaich na smàl – a’ fàgail nach eil teintean na bliadhna sa ach anns an t-seachdamh àite a thaobh meud eachdraidheil.

Tiormachd

Mar sin, ciamar a tha na falaisgean seo mì-àbhaisteach? Cò ris a tha iad coltach an coimeas ri Teintean Di-Ciadain na Luaithre agus Teintean Di-Sathuirne Dhuibh? Uill, anns a’ chiad àite, thachair an dà theine seo ás déidh bliadhnaichean tiormachd. Tha an tiormachd eadar 1979-1983 air ainmeachadh mar an tiormachd as miosa san fhicheadamh linn, agus ann an Tiormachd nam Mìle Bliadhna (2001-2009) bha bacaidhean-uisge anns gach baile mór Astràilianach. Chan eil teintean 1974 air bile an t-sluaigh fhathast air sgàth ‘s nach do thachair iad ann an sgìre far a bheil daoine a’ fuireach – ach nuair a bhios tiormachd ann, tha na sgìrean aitreabhach fada nas tiorma agus mar sin tha iad a’ toirt buaidh air daoine. Am-bliadhna, dh’éirich na teintean san sgìre as sluaghmhoire dhen dùthaich. Cuideachd, san sgìre dheasach sin, bidh na falaisgean as miosa a’ tachairt anns a’ Ghearran – thachair Teintean Di-Ciadain na Luaithre agus Teintean Di-Sathuirne Dhuibh mun àm sin – ach am-bliadhna thòisich ràith nan teintean cus na bu tràithe agus tha i a’ mairsinn tuilleadh is fada.

Cuiridh iomadh duine a’ choire air na daoine “uaine” airson teintean na bliadhna sa – their iad gun do chuir luchd-àrainneachd stad air falaisgeadh rianail – ’s e sin nuair a thogas luchd-smàlaidh teintean anns na mìosan as fhionnaire, nuair as urrainn dhaibh na lasairean a chumail fo smachd, gus preaslach lasanta a ghlanadh às a’ bhuis. Is cinnteach nach do rinneadh gach falaisgeadh ‘s a bha sgìrean an dùil an-uiridh, ach an e luchd-àrainneachd as coireach dha sin? Chan è, ’s e an tiormachd as adhbhar dha – cha d’ rinn an luchd-smàlaidh uiread de losgadh rianail air sgàth ’s nach robh iad cinnteach gum b’ urrainn dhaibh an teine a chumail fo smachd leis cho tioram ’s a bha an talamh.

Smùid

Tha na falaisgean seo a’ toirt buaidh mhór air daoine air sgàth ‘s gu bheil iad a’ beothachadh ann an sgìrean sa bheil iomadh duine a’ fuireach. Ach cuideachd, tha iad a’ gabhail faisg air bailtean móra. Mar sin, tha daoine a’ faireachdainn buaidh neo-àbhaisteach. Fad mhìosan, bha smùid thiugh ann am Baile Mór Sidni agus bho àm na Bliadhn’ Ùir’ tha ceò tiugh air a bhith ann am Meall Bùirne agus sa Phrìomh-Bhaile cuideachd. Anns a’ chumantas, cha bhi na falaisgean ach mar smuain fad às do luchd nam bailtean móra – agus tha a’ chuid as motha de mhuinntir Astràilia a’ fuireach anns na bailtean móra, agus dà-fhichead ás a’ cheud ann am Baile Mór Sidni agus Meall Bùirne a-mhàin – ach am-bliadhna tha na teintean a’ tighinn gu math nas teinne orra.

Beathaichean

A-réir nan eòlaichean, thug na teintean buaidh air còrr is billean beathach.Tha feadhainn ann don urrainn teicheadh – cangaruthan, eòin, agus an leithid – ach tha na h-eòlaichean a’ gabhail cùram mu na gnèithean beaga – dearcan, pocanaich bheaga, agus an leithid – agus do na beathaichean slaodach. Anns na stàitean-an-ear, bha coàlaichean fhathast ann an cunnart, ach a-nis chaidh a’ mhòr-chuid dhiubh a mharbhadh agus an àite-còmhnaidh a mhilleadh. Tha eagal ann ro na linntean ri teachd airson nam beathaichean ud – fiù ’s ged a thàr iad ás, cha bhi dachaigh neo biadh aca am-bliadhna.

Bha coàlaichean fhathast ann an cunnart sna stàitean-an-ear, ach cha robh iad ann an cunnart ann an Astràilia-a-Deas. Bha tuineachas mór dhiubh ann an Eilean Cangurù, agus ‘s e seo an t-aon tuineachas choàlaichean san t-saoghal air nach eil chlamydia. Gu mì-fhòrtanach chaidh leth-chuid dhen eilean a losgadh, a’ toirt na pàirce nàiseanta leis far an robh a’ mhór-chuid dhe na coàlaichean a’ fuireach, agus mar sin chaidh cóig mìle coàla ’s a fichead a mharbhadh ann an Eilean Cangurù am-bliadhna. Tha aca ri cungaidhean fhaighinn air an eilean fhéin. Cuideachd, bha seòrsa de sheillean-meala àraidh anns an eilean, ach chaidh dà fhichead ás a’ cheud dhiubh a mharbhadh leis na teintean. Mar a tha a’ chùis, tha eagal air na h-eòlaichean nach bi biadh gu leòr ann dhaibh anns an eilean, agus gum bàsaich an t-iarmad dhiubh am-bliadhna.

Luchd-poilitigs

Is iomadh Astràilianach a tha am beachd nach eil luchd-poilitigs a’ dèanamh saothair gu leòr. Tha iad crosda nach eil poileasaidh shoilleir ann mu atharrachadh na gnàth-shìde, agus gu bheil Astràilia fhathast a’ tochladh agus a’ reic guail. San Dùbhlachd nuair a chaidh staid éiginn a ghairm ann an Cuimrigh-a-Deas Nuadh, chaidh am Prìomh-Mhinistear cuairt gu Hawaii, gun ghuth a ràdh ris an t-sluagh agus gun “Phrìomh-Mhinistear an gnìomh” na àite. Fad dà mhìos cha bu mhiann leis cobhair fheadarail a thoirt do na stàitean gus sabaid an aghaidh nan teintean.

San Fhaoilteach dh’atharraich sin, thòisich an t-arm air cobhair a thoirt don luchd-smàlaidh agus chaidh poileasaidhean a chur an gnìomh gus am pàigheadh. Ach an ann “ro bheag, ro fhadalach” a bha seo? Chì sinn san àm ri teachd.

Le Raghnaid Anna NicGaraidh

Share

Tadhail air

Powered by WPeMatico

“Scotland of the East”

Le Gordon Wells

Island Voices were heard in Shillong, India, (the “Scotland of the East”) in October last year as part of the 2019 Year of Indigenous Languages celebrations at North-Eastern Hill University, where they held an “International Language Fest for Indigenous and Endangered Languages”. It was a two-day event with lectures and presentations at the university first, followed by a celebration of linguistic and cultural diversity in the town, with food and clothing stalls and exhibitions, and music and dance performances in many different genres and languages.

Gordon Wells took his camera with him for the Soillse Gaelic research network, and recorded some highlights for the wider “Mediating Multilingualism” project which is being led by the UHI Languages Sciences Institute, funded by the Global Challenges Research Fund. The resulting film, which references Island Voices in several places, has already been uploaded onto the LSI and Soillse websites, and can now also be viewed here. The film, presented in Gaelic and subtitled in English, is in fact multilingual, with the number of languages included well into double figures.

It starts with a two-minute introduction, giving some background and posing some questions as much for Gaelic interests as any other. Then comes the main film, “Dà Dhùthaich, Iomadh Cànan – दो देश, भाषाएं अनेक – Two Lands, Many Languages”, which is under 12 minutes long. This is followed by a brief 6-minute discussion, and a final very short postscript.

Here’s the film.

And here’s a PDF of Gordon’s presentation, in which he outlined the Island Voices project and some of its technical features (including Clilstore), and explored the potential for “sharing Gaelic voices” with other endangered or minority language interests. New techologies can greatly simplify the recording and film-making process, so enabling wider engagement with and by often marginalised communities.

 

Tadhail air Island Voices – Guthan nan Eilean

Powered by WPeMatico

Rathaidean-iarainn na h-Alba – sùil air ais air na 2010an #gàidhlig

Le alasdairmaccaluim

Tha deichead ùr air tòiseachadh agus tha seo a’ toirt dhomh deagh leisgeul sùil a thoirt air ais air na thachair sna rathaidean-iarainn ann an Alba sna 2010an.

Fosglaidhean

Ann an 2010, chaidh an loidhne eadar Bathgate agus an Àrd Ruigh ath-fhosgladh. Chaidh 13 mìle ùr de thrac a chur sìos uile gu lèir. Sgur seirbheisean do luchd-siubhail eadar an dà bhaile anns na 1950an agus chaidh an trac a thoirt air falbh ann an 1982. Chaidh ath-fhosgladh mar loidhne dhealanach dhùbailte.

Làrach Stèisean Caldercruix, 2008, goirid mus do thoisich obair gus a ath-thogail

Ann an 2015, chaidh Loidhne nan Crìochan ath-fhosgladh eadar Dùn Èideann agus Bruach Thuaidh beagan a deas air Galasheils. Sin còrr is 30 mìle de thrac ùr. Bha an loidhne seo air dùnadh ann an 1969 agus dh’fhàg e na crìochan air fad gun stèisean rèile sam bith. Tha an iomairt a leantainn gus an rathad-iarainn a leudachadh gu Maol Ros, Hawick is Carlisle.

Mo theaghlach a’ dèanamh air trèana do na Crìochan airson a’ chiad turais 2015

Dh’ainmich Riaghaltas na h-Alba ann an 2019 gun rachadh Rathad-iarainn Inbhir Lìobhann ath-fhosgladh eadar Ceann-rèile Thornton agus Inbhir Lìobhann. Thathar ag amas air an loidhne seo, a tha 5 mìle a dh’fhaide, fhosgladh ann an 2024.

Agus bha adhartas ann le rèile aotrom cuideachd le tramaichean Dhùn Èideann a’ tòiseachadh – mu dheireadh thall – ann an 2014 eadar Port-adhair Dhùn Èideann agus Plàs York. Shoirbhich gu mòr leis na tramaichean agus chaidh aontachadh an siostam a leudachadh gu Lìte is Newhaven ann an 2019.

Stèiseanan ùra

A bharrachd air na loidhnichean ùra agus na stèiseanan ùra orra, chaidh stèiseanan fhosgladh no ath-fhosgladh air grunn loidhnichean a bha fosgailte mar-thà. B’ iad:

  • Drochaid Sguideil, Roinn na Gàidhealtachd, 2013
  • Slighe Dhùn Èideann (Edinburgh Gateway), Dùn Èideann, 2016
  • Robroyston, Glaschu, 2019.

Dealanachadh

Is dòcha gur e an t-atharrachadh as motha a bh’ ann sna 2020an gun deach tòrr de na rathaidean-iarainn a dhealanachadh (electrified).

Comar nan Allt mus deach an loidhne a dhealanachadh

Sna 2010an, chaidh na loidhichean a leanas a dhealanachadh:

  • Glaschu – Canàl Phàislig
  • Glaschu – Whifflet
  • Glaschu – Comar nan Allt – Dùn Èideann
  • Tobar na Màthar – Comar nan Allt
  • Glaschu – Bràigh na h-Eaglais Brice – Dùn Èideann
  • Glaschu – Shotts – Dùn Èideann
  • Inbhir Grèinnse – An Eaglais Bhreac (airson bathair)
  • Glaschu/Dùn Èideann – Sruighlea – Dùn Bhlàthain/Almhaigh

A-nis, tha 25% den lìonra rèile air a dhealanchadh agus tha Coimisean Bunstructar na h-Alba a’ meas gu bheil 75% de na tursan rèile ann an Alba a-nis air trèanaichean dealanach.

Bha na 2010an gu math soirbheachail airson rathaidean-iarainn ann an Alba agus chaidh àireamh nan tursan rèile le luchd-siubhail suas 3!% eadar 2010 agus 2019.

Anns an ath phost, bheir mi sùil air adhart ris na 2020an.

Alasdair

Tadhail air Trèanaichean, tramaichean is tràilidhean

Powered by WPeMatico

2020 an Gearran: Gàidhlig ann am Machair Rois 5 / Feb. Gaelic on the Seaboard 5

Le seaboardgàidhlig

Bliadhna Mhath Ùr, everyone! (Better late than never…)

This month I’ve compiled lists of words collected so far which are connected to food and drink, and to the body and ailments. (No cause and effect relation intended!) Any more on these topics gratefully received, along with anything else domestic – the home, house, garden, clothing etc.

Mòran taing to all informants as usual.

sgadan is buntàt’, fresh herring in oatmeal

Food, drink

Strupag – a cup of tea and usually a scone or
something with it  (srùbag, sdroo–bag)

Marag – pudding , but only black or while pudding,
not a dessert 

Snatach, snàdag – a drink at New Year or in
celebration. let’s have a wee snàdag 
(snàthdag, snaa-tag – a nip)

Myshaks, meissachs, màishacks – sweets, cakes, fancy
foods, wee treats (prob. from maiseach, my-shack – lovely)

Too keen on the màiseachs – too fat

Sleeshuck – fried slice of mashed tatie (sliseag, slee-shack
– a slice)

Spartag – a ball of mashed tatie

Sgadan is buntàt’ – herring and taties

Smoosheen – eating sth juicy. Smoosheen away at
sth  (smùiseach, smoo-shach
– juice, smuisich, smoo-sheech – suck juice from)

Aran kork – oatcake 
(aran coirce, literally bread of oats)

Snehp – turnip  (sneap, snape) – related to neep.

Grekatan – tiny little anything esp. taties, fish, person (poss. from grìog -tiny particle; grìogag – bead, pebble)

Eenyan – onion (sometimes Scots ingan, as in Ingan Johnnie – a Breton onion-seller who came round annually on his bike selling strings of onions, in my childhood; Gaelic uinnean – ooy-nyan) More about Ingan Johnnies here: http://lookingforjohnnyonions.blogspot.com/2011/08/monsieur-quemeners-onions.html

  • aran coirce
  • uinnean is sneap

Body, ailments

Toochan – a dry cough. I’ve got the toochan, a touch
of the toochan. (tùchan – hoarseness)

Foo-shun, I’ve no foo-shun, energy. (poss. from old
Gaelic fuis, foosh – active, thrifty)

Fyown – feeble, lacking in energy (we’ve met this one
before, prob. from fann, fown – weak, or feann, fyown –
diminishing, weakening)

Aikin – It’s no but an aikin – trouble, problem.
(èiginn, eh-keen, distress, emergency)

Aikinack – aching, in distress. I’m no but
aikinack.  (èiginneach, eh-keen-yach
– in distress)

Nyah-lach – peely-wally. Awful nyahlach-looking.
(neulach, nee-a-lach – cloudy, pale, ghostly)

Maynach – middling. Och, I’m no but maynach. (In
answer to How are you? Associated by myself and various others with elderly
ladies wanting a bit of sympathy!) 
(meadhanach, mayanach – middling)

Troo-ow – ill, poorly. He’s pretty troo-ow. (truagh,
troo-ugh – wretched)

Cra-ow – describing someone with multiple ailments,
generally poorly. (poss. shortened from crannda, crown-ta –
frail, decrepit)

Shiatic – I’m bad with the shiatic – meaning
rheumatism, but clearly from sciatica, pronounced in a Gaelic way (siatag – shee-at-uk)

I’ve got jayruns / geeruns in my fingers – icy tingling  (poss. from deigh, jay – ice)

Bucags in your hair – nits, lice (source of shame). (poss. from bùc, boochk – a bulge > bùcag – a little bulge; or from bògas – a bug)

scràb – scratch; if itchy you’d be scràb-ing.  (sgrab –scratch)

Speilac – splinter 
(spealg, spellac), which you might get in your

Creenie – wee finger  – Scots, from Gaelic crìon – diminutive.

Tawin – backside (tòn – tawn).

Boug – belly  (baghan – approx. buggan – pot belly)

quite a few snatachs!

Tadhail air seaboardgàidhlig

Powered by WPeMatico