Chan eil cus chothrom agam a dhol air trèanaichean an-dràsta!
Cha robh mi air trèana sam bith am-bliadhna fhathast agus cha robh mi air trèana ach mu 5 tursan bhon Mhàirt 2020 uile gu lèir.
Ach tha mi air a bhith a’ dol air feadh an t-saoghail tro leabhraichean is bhidiothan agus tha an glasadh-sìos air leisgeil a thoirt dhomh beagan rannsachaidh a dhèanamh air rudan gu math faisg orm agus gus tòrr leabhraichean a cheannach air rudan a tha an dà chuid air an stairsneach agam fhèin agus gu math fad air falbh bhuam!
Seo na leabhraichean is cairtean-puist a tha mi air cheannach bho chionn ghoirid:
A chionn ’s nach urrainn dhomh Ghlaschu a Deas fhàgail an-dràsta, tha mi air a bhith a’ coimhead air na tha air fhàgail de slighean-trama, slighean bus-tràilidh agus seann rathaidean-iarainn air na cuairtean làitheil agam.
Tha mi ag obair air puist mu na leanas an-dràsta. Ma tha beachd sam bith agaibh leig fios – a bheil rud sam bith eile a bu toil leibh fhaicinn?
Rathaidean-iarainn ann an Ibrox agus Baile a’ Ghobhainn
Tramaichean-smùid Bhaile Ghobhainn
Trama-eich ainmeil ann am Fionntamhnach (Fintona) ann an Contae Tír Eoghain, Èirinn (agus rathaidean-iarainn neo-àbhaisteach ann an Èirinn!)
Every Friday, you can learn a little both about Gaelic and about the Scottish Parliament through Gaelic Word of the Week our a mini podcast on Soundcloud. Here you can read the text and see extra content and pictures. The 25th of January is Burns night – Oidhche Bhurns. On this night people all over … Leugh an corr de Gaelic Word of the Week – the National Bàrd – am Bàrd Nàiseanta
Tha iomairt a’ dol air adhart aig an àm seo gus Rathad-iarainn Srath Àfard (Alford Valley Railway) ann an Siorrachd Obar Dheathain ath-fhosgladh.
’S e rathad-iarainn caol-ghèidse a tha seo a tha a’ ruith bho sheann stèisean a’ bhaile tro raon goilf a-steach gu pàirc.
Stèisean Àfard, 2011
Tha an loidhne, a tha mu mhìle a dh’fhaidte, a’ tòiseachadh ann an stèisean a’ bhaile ach, an àite a bhith a’ dol air làrach na seann loidhne a dhùin ann an 1965, tha i air slighe gu tur ùr.
Dh’fhosgail an rathad-iarainn ann na 1980 agus thadhail mi air aon turas air ais ann 2011. ‘S e loidhne àlainn a th’ ann le seallaidhean brèagha agus tha i ri taobh Taigh-tasgaidh Còmhdhail Roinn a’ Mhonaidh cuideachd.
Nuair a chaidh mi ann, ge-tà, bha an loidhne ann an droch staid le lusan a’ fàs tron trac agus bha e follaiseach gun robh beagan TLC a dhìth air an loidhne. Smaoinich mi aig an àm gur dòcha nach maireadh an loidhne ro fhada – agus cha robh mi fada ceàrr oir dhùin i ann an 2017.
Gu fòrtanach, tha companaidh coimhearsnachd air an loidhne a ghabhail thairis agus tha iad air iomairt maoineachadh sluaigh a chur air bhog gus an stèisean a sgeadachadh. Gur math a thèid leotha!
Seo bhidio a thog mi den loidhne air ais ann an 2011
Every Friday, you can learn a little both about Gaelic and about the Scottish Parliament through our Gaelic Word of the Week – a mini podcast on Soundcloud. This week our word of the week is Rùn na Bliadhna Ùire – new year’s resolution. And this year our new year’s resolution it to post the … Leugh an corr de Gaelic Word of the Week – Rùn na Bliadhna Ùire #gàidhlig
Sin an rathad-iarainn ann an Eilean Wight ann an Sasainn. Tha an loidhne (Ryde Pier Head-Shanklin) na pàirt den lìonra nàiseanta ach chan eil i idir ceangailte ri tìr mòr.⠀
Trèana Class 483 (Stoc 1938), Cidhe Ryde, Eilean Wight
Tha an loidhne na nàdar de Mhecca airson daoine aig a bheil ùidh ann an trèanaichean.
Carson?
Tha seirbheisean rèile an eilein air an ruith le seann thrèanaichean tiùb bho Underground Lunnainn.
Chaidh an loidhne a dhealanachadh ann an 1967 ach a chionn ’s gu bheil tunail gu math ìosail ann an Ryde, cha ghabhadh trèanaichean àbhaisteach a chleachdadh.
Gu tòiseach na bliadhna seo, bha an loidhne ga ruith le trèanaichean tiùb a thogadh 80 bliadhna air ais – “stoc 1938”. Bhiodh daoine a’ dol ann bho air feadh an t-saoghail gus am faicinn.
Chaidh mi fhèin ann gus na trèanaichean fhaicinn air ais ann an 2013. Bha mi an dùil aig an àm nach biodh na trèanaichean ann fada. Bha e follaiseach aig an àm gun robh an dà chuid trèanaichean agus bun-structar na loidhne feumach air ath-nuadhachadh ann an ùine nach biodh fada.
Gu dearbha, bha teagamh ann aig deireadh nan 2010an am maireadh an loidhne idir mar thoradh air an t-suidheachadh seo. Bha an riaghaltas a’ beachdachadh air an loidhne a thoirt a-mach às an lìonra nàiseanta agus a thoirt do dh’urras coimhearsnachd ach bha a’ choimhearsnachd fhèin den bheachd nach biodh sin seasmhach a chionn ’s nach robh dòigh sam bith aca gus an t-airgead a thogail airson trèanaichean ùra is obair ath-nuadhachaidh.
Bhathar cuideachd a’ beachdachadh air tramaichean a chur an àite nan trèanaichean.
Aig a’ cheann-thall, ge-tà, cho-dhùin an riaghaltas gum bu chòir an rathad-iarainn a chumail fosgailte, a sgeadachadh agus trèanaichean ùra fhaighinn – an co-dhùnadh ceart nam bheachd.
Air an adbhar seo, ruith na seann thrèanaichean tiùb airson an turais mu dheireadh air 3 Faoilleach 2021 agus dhùin an loidhne. Gu mì-fhortanach, cha robh cothrom ann gus an suidheachadh seo a chomharrachadh mar bu chòir mar thoradh air a’ Chòrnonabhìoras.
Tha trèanaichean ùra air tighinn dhan eilean agus tha obair sgeadachaidh a’ dol air adhart. Fosglaidh an loidhne as ùr aig tòiseach a’ Ghiblein.
‘S e “D-trains” mar seo a bhios a’ ruith nan trèanaichean ann an Eilean Wight bho seo a-mach. Seo eisimpleir a tha bataraidh-dealanach air deuchainn ann am Bo’ness, Alba. Bidh trèanaichean treas-rèile ann an Eilean Wight.
⠀ Bu chòir dhomh a ràdh nach eil na trèanaichean “ùra” buileach ùr, tha iad ath-chuairtichte – no suas-chuairtichte (up-cycled) bho Underground Lunnainn cuideachd – D-stock bho Loidhne an District ach chaidh an sgeadachadh chun na h-ìre is nach eil mòran air fhàgail den t-seann trèana agus tha iad tòrr na spaideile na bha iad riamh roimhe.⠀
Agus tha na trèanaichean seo nas motha na na trèanaichean a bh’ ann roimhe – ach fhathast comasach air a dhol tron tunail ann an Ryde!
A bharrachd air na trèanaichean ùra, dh’fhaodte gum faigh an t-eilean rathaidean-iarainn ùra cuideachd – tha Riaghaltas na RA air pàigheadh gus sgrùdaidhean comais a dhèanamh mu bhith a’ leudachadh na loidhne a th’ ann mar-thà gu Ventnor agus mu bhith ag ath-fhosgladh na loidhne gu Newport (Casnewydd!!??) , prìomh bhaile an eilein.
Seo mapa:
Agus seo mapa nas sìmplidhe a rinn mi fhèin. Tha na loidhnichean a th’ ann mar-thà ann an cyan agus tha loidhnichean a dh’fhaodadh a bhith ann san àm ri teachd ann an uaine.
Tha mi an dùil is an dòchas gum faigh mi cothrom a dhol ann gus na trèanaichean ùra nuair a bhios zombie apocolypse a’ Chorònabhìorais deiseil!
Air ais anns na 1940an, bha fear ann an Lunnainn air an robh Claude Lane. Bha factoraidh charbadan dealanach aige a bhiodh a’ dèanamh milk floats.
Bha e uamhasach dèidheil air tramaichean agus bhris e a chridhe mar a bhathar a’ dùnadh siostam thramaichean Lunnainn mean air mhean.
Ach bha aisling aig Claude: bha e airson slighe-trama a thogail dha fhèin.
Trama Lunnainn – chaidh siostam tramaichean Lunnainn a dhunadh ann an 1952
Thoisich e le loidhne bheag taobh a-staigh an fhactaraidh aige ann am Barnet, Lunnainn. Cha robh rùm gu leòr ann airson tramaichean àbhaisteach is mar sin, thog e tramaichean beaga le gèidse 15″.
An uair sin, cheannaich e trac a b’ urrainn dha gluasad gu diofar fhèisean agus làithean fèille gus tursan trama goirid a thoirt do chloinn. Bha seo gu math soirbheachail ach cha robh sin math gu leòr do Chlaude: bha e airson loidhne mhaireannach a thogail.
Dh’fhosgail e slighe-trama ghoirid ri taobh na mara ann an Hastings ann an 1951 – bha meanbh-rathad iarainn ann uair a bha air dùnadh agus chaidh na tramaichean nan àite. Bha na tràmaichean seo na bu mhòtha – gèidse 2′. Cha do mhair an loidhne seo ro fhada, ge-tà oir cha robh a’ chomhairle ro thaiceil.
An uair sin, ghluais e an slighe-trama gu Rhyl sa Chuimrigh far an robh e stèidhichte ann am fèill-spòrs fad beagan bhliadhnaichean.
Tramaichean air slighe-trama Eastbourne
An uair sin, chaidh e gu Eastbourne far an do thog e loidhne mu mhìle a dh’fhaide ri taobh na tràighe. Thog e diofar thramaichean le coltas tramaichean ainmeil bho slighean tramaichean mòra – Boat car Blackpool mar-eisimpleir.
Bha loidhne Eastbourne gu math soirbheachail ach ann am meadhan nan 1960an, dh’fhàs e follaiseach gum biodh obair leasachaidh a’ tachairt faisg air an slighe-trama le rathaidean ùra agus gun cuireadh seo bacadh air an loidhne tràma. Nuair a tòisich cùisean a’ dol ceàrr ann an Eastbourne, cho-dhùin e gun robh e ag iarraidh loidhne trama a thogal a bhiodh leis fhèin an àite a bhith air lios bhon chomhairle.
Bha grunn rathaidean-iarainn fhathast a’ dùnadh ann am meadhan nan 1960an mar phàirt de gheàrraidhean Beeching (Tuiteam gun Èirigh air is Leac air a’ Bheul!) agus chuir Claude roimhe fear de na loidhnichean ath-fhosgladh do luchd-turais mar slighe trama.
Slighe-trama Eastbourne,
Thagh e an loidhne gu Seaton air costa ear-thuath Devon. Bha an loidhne a’ ceangal Seaton air a’ chosta le Colyford agus Colyton, a’ ruith tron Axe Valley.
‘S e baile snog do luchd-turais a bh’ ann agus bha i a’ ruith tro theàrmainn nàdar àlainn cuideachd is mar sin, bha Claude den bheachd gum biodh an loidhne gu math freagarrach do luchd-turais. Bha e ag iarraidh tramaichean nas motha a chleachdadh is thagh e gèidse 2’9″ gus am b’ urrainn barrachd dhaoine a dhol orra.
Dhùin an rathad-iarainn ann an 1966 agus dh’fhosgail an t-slighe trama anns an Lùnastal 1970. Chaochail Claude gu h-obann ann an 1971 gu mì-fhortanach, ach chaidh an obair a chrìochnachadh le daoine eile.
Tha an loidhne a-nis 3 mìle a dh’fhaide agus bidh mu 80,000 duine a’ dol air na tramaichean a h-uile bliadhna. Bhiodh Claude uamhasach toilichte le seo, chanainn!
Chan e a-mhàin gu bheil an loidhne tarraingeach, tha na tramaichean air an loidhne uamhasach snog cuideachd. Tha trama stèidhichte air tramaichean Ghlaschu agus trama stèidhichte air trama Lunnainn mar eisimpleir agus tòrr a bharrachd eile.
Feumaidh mi a dhol ann latha dè na làithean nuair a bhios apocalypse nan zombie (suidheachadh a’ chorònabhìoras!) rud beag nas fheàrr!
Seo trama ann an stoidhle Ghlaschu – dìreach mu 450 mìle air falbh bho Ghlaschu! Dealbh le John Zebedee.
Alasdair
Air m’ipod: Metallica Garage Inc (Às dèidh bhliadhnaichean de cheòl fìor dhona, rinn iad clàr de chovers metailt is punc ann an 1998, a’ gabhail a-steach So What! leis an Anti Nowhere League).
Seisean ùr, beagan nas anmoich nan àbhaist agus air-loidhne, a-nis, air a’ bhliadhna tha romhainn. Tha sinn fada an comain gach neach a bha cho deònach tighinn thugainn a bhruidhinn, tha sinn a’ dèanamh fiughair ri bhith gan èisteachd agus tha sinn an dòchas gun urrainn dhuibh a bhith cuide ruinn.
We are back, a little later than usual, with a new online programme. We are grateful to all of our speakers for agreeing to come and address the Comann and we look forward to seeing them / hearing them over the coming year.
Ceann-là
Òraidiche
Tiotal
19 Samhain / September
Prof. Nigel Leask, Oilthigh Ghlaschu / University of Glasgow
Thomas Pennant and the Gaelic Enlightenment: Thomas Pennant’s Tour in Scotland and Voyage to the Hebrides, 1772
10 Dùbhlachd / December
Professor Wilson McLeod, Oilthigh Dhùn Èideann / University of Edinburgh
Missed opportunities in Gaelic education from 1876 to the present
21 Faoilleach
An Dr Kenna Chaimbeul & An Dr Priscilla Scott
Bannal Frangag: Frangag Tholmach agus na h-òrain
18 Gearran
An Dr Anne Frater, Colaiste a’ Chaisteil, Oilthigh na Gàidhealtachd is nan Eilean
Òrain Chiorstaidh Anna NicLeòid (Stiùbhart)
18 Màrt
An Dr Caoimhín Ó Donnaíle, Sabhal Mòr Ostaig, Oilthigh na Gàidhealtachd is nan Eilean
Goireasan airson na Gàidhlig air an Eadar-lìon
22 Giblein
An Dr Pàdraig MacAoidh, Oilthigh Chill-Rìmhinn
‘It was lovely to hear the Gaelic.’ Nàdur de, agus sgrìobhadh ann an Lockdown
20 Cèitean
An Dr Silke Stroh, Oilthigh Münster
Coimhearsnachd Waipu: Imreachd, fèin-aithne agus cuimhne thàr-nàiseanta bhon 19mh linn chun an latha an-diugh
Chùm Comataidh Sgrùdadh Poblach agus Iar-reachdail na Pàrlamaid seisean fianais air 24 Sultain far an do ghabh iad fianais mu Aithisg Sgrùdaidh Bhòrd na Gàidhlig airson 2018/19. Tha eadar-theangachadh Gàidhlig de dh’Aithisg Oifigeil an t-seisein, anns an do ghabh a’ Chomataidh fianais bho Bhòrd na Gàidhlig agus bho Riaghaltas na h-Alba ri fhaighinn a-nis. Alasdair … Leugh an corr de Sgrùdadh air Bòrd na #Gàidhlig – Aithisg Oifigeil ri faighinn sa Ghàidhlig
Dh’aithris mi an seo bho chionn ghoirid gu bheil Còmdhail Alba air plana fhoillseachadh mu dhì-charbonachdadh (decarbonising) lìonra rèile na h-Alba.
Tha am plana àrd-amasach seo ag amas air lìonra rèile na h-Alba a dhì-charbonachadh ro 2035. Thèid cha mhòr a h-uile loidhne ann an Alba a dhealanachadh agus thèid an còrr a ruith le trèanaichean haidridein no bataraidh.
Tha Còmhdhail Alba a-nis air tionndadh Gàidhlig fhoillseachadh den phlana gnìomh. Ma tha ùidh agad ann an rathaidean-iarainn agus Gàidhlig agad, mholainn gun toir thu sùil air!
Agus ma tha thu deidheil air trèanaichean dìosail, mholainn gun tog thu tòrr mòr dealbhan an-dràsta oir bidh iad a cheart cho tearc ri trèanaichean smùid an Alba taobh a-staigh beagan is 10 bliadhna!
Trèana diosail air Loidhne na Gàidhealtachd an Iar. Bidh trèanaichean haidridean ann nan àite taobh a-staigh 15 bliadhna
Tha Comataidh Co-ionannachd is Chòraichean Daonna na Pàrlamaid a’ sireadh bheachdan bho òigridh mu bhith a’ cur còraichean na cloinne dhan lagh. Tha Pàrlamaid na h-Alba air goireasan a chruthachadh a bhios feumail do sgoiltean a tha ag iarraidh pàirt a ghabhail sa cho-chomhairle no a tha airson teagasg mu chòraichean chloinne san fharsaingeachd. Co-theacsa … Leugh an corr de A’ cur còraichean na cloinne dhan lagh – co-chomhairle #gàidhlig
