Uncategorized

Rathaidean-iarainn na h-Alba – sùil air ais air na 2010an #gàidhlig

Tha deichead ùr air tòiseachadh agus tha seo a’ toirt dhomh deagh leisgeul sùil a thoirt air ais air na thachair sna rathaidean-iarainn ann an Alba sna 2010an.

Fosglaidhean

Ann an 2010, chaidh an loidhne eadar Bathgate agus an Àrd Ruigh ath-fhosgladh. Chaidh 13 mìle ùr de thrac a chur sìos uile gu lèir. Sgur seirbheisean do luchd-siubhail eadar an dà bhaile anns na 1950an agus chaidh an trac a thoirt air falbh ann an 1982. Chaidh ath-fhosgladh mar loidhne dhealanach dhùbailte.

Làrach Stèisean Caldercruix, 2008, goirid mus do thoisich obair gus a ath-thogail

Ann an 2015, chaidh Loidhne nan Crìochan ath-fhosgladh eadar Dùn Èideann agus Bruach Thuaidh beagan a deas air Galasheils. Sin còrr is 30 mìle de thrac ùr. Bha an loidhne seo air dùnadh ann an 1969 agus dh’fhàg e na crìochan air fad gun stèisean rèile sam bith. Tha an iomairt a leantainn gus an rathad-iarainn a leudachadh gu Maol Ros, Hawick is Carlisle.

Mo theaghlach a’ dèanamh air trèana do na Crìochan airson a’ chiad turais 2015

Dh’ainmich Riaghaltas na h-Alba ann an 2019 gun rachadh Rathad-iarainn Inbhir Lìobhann ath-fhosgladh eadar Ceann-rèile Thornton agus Inbhir Lìobhann. Thathar ag amas air an loidhne seo, a tha 5 mìle a dh’fhaide, fhosgladh ann an 2024.

Agus bha adhartas ann le rèile aotrom cuideachd le tramaichean Dhùn Èideann a’ tòiseachadh – mu dheireadh thall – ann an 2014 eadar Port-adhair Dhùn Èideann agus Plàs York. Shoirbhich gu mòr leis na tramaichean agus chaidh aontachadh an siostam a leudachadh gu Lìte is Newhaven ann an 2019.

Stèiseanan ùra

A bharrachd air na loidhnichean ùra agus na stèiseanan ùra orra, chaidh stèiseanan fhosgladh no ath-fhosgladh air grunn loidhnichean a bha fosgailte mar-thà. B’ iad:

Drochaid Sguideil, Roinn na Gàidhealtachd, 2013
Slighe Dhùn Èideann (Edinburgh Gateway), Dùn Èideann, 2016
Robroyston, Glaschu, 2019.

Dealanachadh

Is dòcha gur e an t-atharrachadh as motha a bh’ ann sna 2020an gun deach tòrr de na rathaidean-iarainn a dhealanachadh (electrified).

Comar nan Allt mus deach an loidhne a dhealanachadh

Sna 2010an, chaidh na loidhichean a leanas a dhealanachadh:

Glaschu – Canàl Phàislig
Glaschu – Whifflet
Glaschu – Comar nan Allt – Dùn Èideann
Tobar na Màthar – Comar nan Allt
Glaschu – Bràigh na h-Eaglais Brice – Dùn Èideann
Glaschu – Shotts – Dùn Èideann
Inbhir Grèinnse – An Eaglais Bhreac (airson bathair)
Glaschu/Dùn Èideann – Sruighlea – Dùn Bhlàthain/Almhaigh

A-nis, tha 25% den lìonra rèile air a dhealanchadh agus tha Coimisean Bunstructar na h-Alba a’ meas gu bheil 75% de na tursan rèile ann an Alba a-nis air trèanaichean dealanach.

Bha na 2010an gu math soirbheachail airson rathaidean-iarainn ann an Alba agus chaidh àireamh nan tursan rèile le luchd-siubhail suas 3!% eadar 2010 agus 2019.

Anns an ath phost, bheir mi sùil air adhart ris na 2020an.

Alasdair

Tadhail air Trèanaichean, tramaichean is tràilidhean

Agenda rèile airson Seanadh Èireann a Tuath #gaidhlig

Le alasdairmaccaluim

Tha mi uamhasach fhèin toilichte gu bheil Seanadh Èireann a Tuath air fhosgladh as ùr mu dheireadh thall. Tha mi air mo dhòigh glan gu sònraichte gu bheil reachdas Gaeilge gu bhith ann mu dheireadh thall.

A bharrachd air taic dhan Ghaeilge, tha aon rud eile a bu toil leam fhaicinn gu mòr bhon t-Seanadh san ùine ghoirid – leasachadh air na rathaidean-iarainn.

Tha an lìonra rèile ann an Èirinn a Tuath gu math beag aig an àm seo agus chan eil seirbheisean idir ann gu cuid de na bailtean as motha agus as cudromaiche.

Seanadh Èireann a Tuath, Stormont

Tha fèin-riaghaladh ann an Alba, a’ Chuimrigh agus Èireann a Tuath air na rathaidean-iarainn a leasachadh gu mòr bho dh’fhosgail Pàrlamaid na h-Alba agus Seanaidhean na Cumirigh is Èireann a Tuath.

Ann an Alba agus sa Chuimrigh, chaidh tòrr loidhnichean ath-fhosgladh. Anns a’ Chuimrigh cuideachd, chaidh an dùthaich aonachadh fon aon fhranchise rèile airson a’ chiad turas riamh cuideachd, an àite a bhith air a roinn eadar dìofar franchises Sasannach. Agus ann an Èirinn a Tuath, aig toiseach nan 2000an, chaidh an lìonra rèile a shàbhaladh leis an t-Seanadh ùr.

Bha na rathaidean-iarainn uile aig NIR ann an cunnart dùnadh aig an àm. Cha deach mòran airgid a chosg air an lìonra fad uine mhòr agus aig deireadh an 20mh linn, bha na loidhnichean agus na trèanaichean uile feumach air ùrachadh dhan ìre is gun robh ceistean ann a thaobh sàbhailteachd.

Cho-dhùin an Seanadh ùr gum bu chòir an lìonra a chumail agus gun robh feum air trèanaichean ùra agus tòrr obair leasachaidh. Nam biodh Èirinn a Tuath fhathast air a ruith gu dìreach le Westminster, tha deagh sheansa ann nach biodh loidhne sam bith air mairsinn, ach a-mhàin an t-seirbheis eadar Béal Feirste agus Baile Átha Cliath is dòcha.

Seo an lìonra rèile ann an Èirinn a Tuath mar a tha e aig an àm seo.

NIR sa Ghaeilge

Bho chaidh na rathaidean-iarainn a shàbhaladh is ùrachadh, tha àireamhan an luchd-cleachdaidh air àrdachadh gu mòr. Mus do thuit Riaghaltas Èireann a Tuath, bhathar a’ coimhead air planaichean leasachaidh a’ gabhail a-steach molaidhean gus loidhnichean ath-fhosgladh.

Bhathar a’ coimhead gu sònraichte air trì loidhnichean ath-fhosgladh. Sa chiad dol a-mach, tha Aontroim – Lios na gCearrbhach (Antrim-Lisburn). Tha an loidhne seo fhathast ann ach chan eilear ga cleachdadh aig an àm seo. Tha i a’ dol gu math faisg air Port-adhair Eadar-nàiseanta Bhéal Feirste agus bhiodh stèisean ùr an sin.

Tha dà loidhne eile ann le iomairtean làidir gus an ath-fhosgladh, ’s iad sin Port an Dúnáin (Portadown) gu Ard Mhacha (Armagh) agus Port an Dúnáin gu Dún Geanainn (Dungannon).

Nuair a thuit an Riaghaltas trì bliadhna air ais, chuir e dàil is bacadh air adhartas sam bith leis na rathaidean-iarainn ach leis an t-Seanadh a’ coinneachadh a-rithist, tha cothrom ann piseach a thoirt air cùisean ma bheir iad prìomhachas dhan chuspair.

Seo an lionra a dh’fhaodadh a bhith aig NIR an ceann 10 no 20 bliadhna eile ma bhios Seanadh Èireann a Tuath lèirsinneach agus uaine:

NIR san am ri teachd

Agus tha mi an dùil is an dòchas gum bi na soidhnichean aig stèisean ùr sam bith dà-chànanach mar as còir!

Alasdair

Seo a’ Bheurla na h-ainmean-àite Gaeilge gu h-àrd:

Aontroim	Antrim
Ard Mhacha	Armagh
Béal Feirste	Belfast
Beannchar	Bangor
Cúil Rathain	Coleraine
Dún Geannain	Dungannon
Doire	Derry
An tIúr	Newry
Latharna	Larne
Lios na gCearrbhach	Lisburn
Port an Dúnáin	Portadown
Port Rois	Portrush

Tadhail air Trèanaichean, tramaichean is tràilidhean

‘Buaidh is piseach’ – Comhdháil faoi Ghaeilge na hAlban #gaidhlig #gaeilge

Le Oifigear Gàidhlig

Reáchtáil meitheal machnaimh Pharlaimint na hAlban Scotland’s Futures Forum comhdháil faoi Ghaeilge na hAlban ar 6ú Nollaig. Is é ‘Buaidh is piseach – Scotland 2030: Gaelic – what would success look like?’ a b’ainm di. B’é aidhm ná comhdhála breathnú ar aghaidh ar an áit a d’fhéadfadh agus ba cheart a bheith ag Gaeilge na hAlban in … Leugh an corr de

Tadhail air Blog Pàrlamaid na h-Alba

Rèilichean gu port-adhair Ghlaschu mu dheireadh thall? #gàidhlig

Le alasdairmaccaluim

Tha e coltach gum bi e comasach a dhol gu Port-adhair Ghlaschu air rathad-iarainn mu dheireadh thall ann am 2025.

Busaichean a’ Phuirt-adhair – dh’fhaodte gum faigh iad an cuid P45s ann an ùine nach bi ro fhada!

Tha Ceannardan Comhairle Ghlaschu agus Comhairle Rinn Friù air aontachadh air pasgan maoineachadh gus slighe-trama a thogail eadar Stèisean Sràid MhicIlleMhòire ann am Pàislig agus Port-adhair Ghlaschu. Feumaidh na làn chomhairlean bhòtadh air seo fhathast, ach tha mi an dùil is an dòchas gun aontaich iad.

Ma thèid an loidhne a thogail, bhiodh daoine a’ dol gu Pàislig air an trèana agus an uair sin, a’ dol air trama bhon stèisean dhan Phort-adhair.

A bharrachd air an sgeama bheag seo, thathar gu bhith a’ dèanamh sgrùdadh comais (feasibility study) air slighe-trama nas motha a thogail bhon phort-adhair air adhart gu Rinn Friù (am baile as motha ann an Alba aig nach eil ceangal rèile), ionad seopadaireachd Braehead, ‘Rionnag a’ Bhàis’ (Osbadal a’ Chinn a Deas) agus a-steach gu meadhan Ghlaschu taobh Bhaile Ghobhainn.

’S e slighe-trama gu math goirid a bhios ann dhan phort-adhair – nas lugha na dà mhìle. Bhiodh an loidhne air fad gu Glaschu air a bheilear a’ beachdachadh mu 12 mìle uile gu lèir.

San ùine fhada, chanainn gum feumar an loidhne air fad a thogail airson a bhith ciallach gu h-eacanomaigeach. Tha tòrr chosgaisean ruith ann airson siostam thramaichean a tha a cheart cho àrd airson siostam beag biodach ’s a bhiodh iad airson siostam nas motha. Feumaidh depot, goireasan càraidh is glanaidh, luchd-obrach agus tòrr a bharrachd a bhith ann mar eisimpleir. A bharrachd air seo, ged a tha ceanglaichean bus, rèile no tasgaidh gu puirt-adhair daonnan gu math daor dhan luchd-siubhail, chan urrainnear cus iarraidh airson turas trama cho goirid – gu h-àraidh ma bhios agad ri tiocaid trèana a cheannach cuideachd no tiocaid a cheannach a bhios a’ gabhail a-steach an dà-chuid trèana is trama.

Tha seo a’ togail cheistean inntinneach mun sgeama.

Ma tha e coltach gum bi slighe-trama a’ phuirt-adhair na loidhne ghoirid air leth agus nach tèid i dad nas fhaide, ghabhadh teicneòlas nas sìmplidh is nas saoire a chleachdadh na teicneòlas. Tha sgeama ann an Coventry an-dràsta mar eisimpleir gus slighe-trama a chur air dòigh a’ cleachdadh teicneòlas Very Light Rail. Bhiodh seo gu math saor. Le VLR, tha na tramaichean agus an trac nas aotruime agus tha iad a’ ruith air bataraidhean seach air uèirichean mar eisimpleir.

Dealbh de na tramaichean a dh’fhaodadh a bhith aig Coventry a dh’aithghearr

Ma tha ìre dè chinnt ann gun tèid an loidhne a leudachadh gu Glaschu, ge-tà, bhiodh e na b’ fheàrr a togail a’ cleachdadh teicneòlas àbhaisteach nan tramaichean.

Tha e cudromach gum bi cinnt ann air na ceistean seo mus tèid an sgeama air adhart. Bhiodh e daor is doirbh an loidhne a leudachadh ma thèid teicneòlas “Rèile Fìor Aotrom” a chleachdadh oir cha bhiodh e freagarrach airson slighe-trama mhòr fhada gu Glaschu agus dh’fheumadh iad cha mhòr tòiseachadh as ùr le trac ùr, tramaichean ùr, uèirichean ùra agus tòrr mòr obrach gus pìoban agus càballan a ghluasad. Air an làimh eile, mas e is gun rachadh an loidhne a thogail mar shlighe-trama àbhaisteach agus nach rachadh a leudachadh, bhiodh e gu math cosgail a ruith agus is dòcha gun cailleadh i tòrr mòr airgid.

Ged a tha na ceistean seo fhathast ann, tha mi gu math dòchasach gun tèid loidhne-trama air choireigin a thogail dhan Phort-adhair agus tha mi air mo dhòigh glan leis an naidheachd.

Cha robh mi daonnan cho cinnteach gun ruigeadh rèilichean am port-adhair, ge-tà, oir seo an treas sgeama.

An toiseach, bha GARL ann – Glasgow Airport Rail Link. Chaidh bile tro Phàrlamaid na h-Alba ann an 2006 gus an loidhne seo a thogail ach chuir Riaghaltas na h-Alba às dhan phròiseact ann an 2009 mar thoradh air cor na h-eaconamaidh. ’S e rathad-iarainn àbhaisteach a bhiodh ann an seo le trèanaichean a’ ruith bho Stèisean a’ Mheadhain ann an Glaschu dhan Phort-adhair air meur-loidhne ùr bho Phàislig.

An uair sin, bha moladh ann gum biodh trèan-tramaichean ann. ’S e a th’ ann an trèan-trama ach carbad rèile a tha a’ comasach air ruith an dà chuid air rathaidean-iarainn agus air slighean-trama. An àite a bhith a’ togail rathad-iarainn ùr eadar Pàislig agus am port-adhair, bhiodh slighe-trama ùr ann na àite. Bhiodh an trèan-trama a’ dol air an rathad-iarainn àbhaisteach eadar Glaschu agus Pàislig agus an uair sin a’ dol air an loidhne trama dhan Phort-adhair. Cha deach seo aontachadh aig a’ cheann thall, ge-tà. Bha e na bu chosgaile na bhathar an toiseach, tha an teicneòlas fhathast caran ùr ann am Breatainn agus tha trioblaidean air a bhith aig an sgeama pìleat airson trèan-tramaichean ann an Sheffield. A rèir coltais, bhiodh e a’ ciallachadh cuideachd nach gabhadh an uiread de thrèanaichean àbhaisteach a ruith eadar Glaschu is Pàislig tuilleadh.

Cha bhi an loidhne ghoirid a thathar a’ moladh an-dràsta cho math ri GARL no ris an trèana-trama, ach mas e is gun tèid an loidhne air fad eadar Pàislig, am Port-adhair, Rinn Friù agus Glaschu air adhart, bidh e fada nas fheàrr.

Alasdair

Tadhail air Trèanaichean, tramaichean is tràilidhean

Gaelic 2030 conference – summary #gàidhlig #cleachdi

Le Oifigear Gàidhlig

The Scottish Parliament’s think-tank Scotland’s Futures Forum held a conference about Gaelic on the 6th of December. It was entitled ‘Buaidh is piseach – Scotland 2030: Gaelic – what would success look like?’ The aim of the conference was to look forward at the position that Gaelic could and should have in 2030 and further … Leugh an corr de

Tadhail air Blog Pàrlamaid na h-Alba

Rathad-iarainn Gibraltar

Le alasdairmaccaluim

Fhuair mi leabhar inntinneach a-mach às an leabharlann bho chionn goirid mu thrèanaichean caol-ghèidse (narrow gauge).

narrow gauge

Nuair a smaoinicheas sinn air rathaidean-iarainn caol-ghèidse, mar as trice, bidh sinn a’ smaoineachadh air thrèanaichean beaga brèagha a-mach air an dùthaich – a’ Ffestiniog, an Talyllyn, an Corris agus mar sin air adhart.

Anns an leabhar Narrow Gauge Locomotives le Anthony Coulls, tha an t-ùghdar a’ coimhead air loidhnichean is locothan nach eil a cheart cho ainmeil no romansach – loidhnichean bathair ann am mèinnein is cuaraidhean agus eile.

San leabhar, ionnsaich mi gu bheil Taigh-tasgaidh Caol-ghèidse ann an Irchester, Northamptonshire anns a bheil tòrr eisimpleirean de na locothan den t-seòrsa seo.

Thug mi sùil air an làraich-lìn aca agus tha fiosrachadh mu loco a th’ aca air a bheil ‘An Rock’.

‘The Rock”, Taigh-tasgaidh Caol-ghèidse Irchester (Bho Wikipedia commons)

Fhuair mi a-mach gun d’fhuair e a ainm bhon Rock of Gibraltar far an robh e ag obair uair.

Ged a tha ùidh mhòr agam ann an rathaidean-iarainn agus Tìrean Breatannach Thall-thairis (British Overseas Territories), cha robh càil a dh’fhios agam gun robh rathaidean-iarainn ann an Gibraltar uair.

Bha lìonra gu math mòr de rathaidean-iarainn caol-ghèidse ann an Gibraltar airson bathair uair le còrr is 17 mìle de thrac anns na docaichean.

Cha robh trèanaichean luchd-siubhail no ceangal-rèile leis an Spàinn ann riamh.

Ach ged nach eil rathad-iarainn sam bith air fhàgail, tha “an Rock” fhathast a’ ruith ann an Northamptonshire.

Alasdair

Tadhail air Trèanaichean, tramaichean is tràilidhean

Carson nach eil barrachd rathaidean-iarainn glèidhte ann an Èirinn? #Gàidhlig #gaelic #cleachdi

Le alasdairmaccaluim

Gach bliadhna eadar an Nollaig agus a’ bhliadhna ùr bidh mi a’ dol air turas rèile sònraichte. Am-bliadhna, bidh mi a’ dol gu Rathad-iarainn Dhún Phádraig agus Chontae an Dúin (the Downpatrick and County Down Railway) ann an Èirinn.

Tha mi uamhasach dèidheil air Èirinn agus rathaidean-iarainn na h-Èireann agus tha mi air a bhith air gach rathad-iarainn ann an lìonra Northern Ireland Railways agus air beagan ann an Lìonra Iarnród Éireann. A-nis, tha mi airson a dhol air an aon rathad-iarainn gèidse-choitcheann (standard gauge) ann an Èirinn air fad.

80 Class Thumper – tha fear aca glèidhte ann an Dún Pádraig a-nis

Tha e caran iongantach nach eil ach aon dhiubh ann an Èirinn. Rinn mi beagan rannsachaidh air àireamh nan rathaidean-iarainn gèidse-chotcheann glèidhte ann am Breatainn is Èirinn agus seo mar a tha an suidheachadh:

	Sasainn	68
	Alba	7
	A’ Chuimrigh	5
	A’ Chòrn	2

Tha sluagh tòrr nas motha ann an Sasainn agus mar sin, bhiodh tu an dùil gum biodh tòrr a bharrachd ann an Sasainn ach tha e daonnan a’ cur iongnadh orm gu bheil nas lugha ann an Èirinn na ann an Alba, a’ Chuimrigh no fiù ’s a’ Chòrn.

Seo cuid de na h-adhbharan airson seo nam bheachd:

Chaidh tòrr de na rathaidean-iarainn a dhùnadh na bu thràithe ann an Èirinn na ann am Breatainn. Chaidh an sgrios as miosa air rathaidean-iarainn Bhreatainn a dhèanamh eadar meadhan agus deireadh nan 1960an ach chaidh tòrr de na gearraidhean ann an Èirinn a dhèanamh na bu thràithe, gu sònraichte ann an Èirinn a Tuath far nach robh riaghaltas Stormont idir taiceil ris na rathaidean-iarainn. Thachair seo mus robh eisimpleir ann de rathaidean-iarainn glèidhte agus aig àm nuair nach robh cus airgead saor aig daoine ann an Èirinn no Breatainn.

Cha b’ ann gus na 1950an a chaidh a’ chiad rathad-iarainn glèidhte ann am Breatainn ath-fhosgladh – an Talyllyn sa Chuimrigh – agus b’ e loidhne phrìobhaideach chaol-ghèidse bheag a bha sin. Cha b’ ann gus na 1960an a chaidh a’ chiad rathad-iarainn gèidse-choitcheann a ghlèidheadh ann am Breatainn. B’ e seo am Bluebell Railway, ann an Sussex, Sasainn. Dh’fhosgail e ann an 1960 – a’ chiad rathad-iarainn gèidse-choiteann glèidhte san t-saoghal!

Gèidse – tha gèidse-choitcheann na h-Èireann (5’3”) eadar-dhealaichte ri gèidse-coitcheann sa chòrr den t-saoghal (4’8 ½“). Bha sin a’ fàgail nach gabhadh trèanaichean a cheannach bho dhùthchannan eile airson loidhnichean ann an Èirinn.

Cha robh Dai Woodman Èirinneach ann – Nuair a chaidh tòrr de na h-einnseanan smùid san RA a chur a-mach à seirbheis, chaidh tòrr aca a cheannach le gàradh-scrap Dai Woodman anns Y Barri anns a’ Chuimrigh. Cheannaich e na ceudan de locothan agus an uair sin, an àite a bhith gam briseadh sìos, chùm e iad agus dh’fhàg e iad sa ghàrradh aige fad iomadh, iomadh bliadhna. Cheannaich luchd-glèidhteachais iad uile thar nam bliadhnaichean. Bha seo uamhasach cudromach ann am fàs nan rathaidean-iarainn glèidhte ann am Breatainn.

Ann an Èirinn, chaidh cur às do locothan smùid na bu thràithe na ann am Breatainn cuideachd, a’ fàgail nach robh cus locothan smùid rim faighinn airson pròiseactan glèidhteachais.

An NCB – bha tòrr einnseanan smùid aig Bùird Nàiseanta a’ Ghuail ann am Breatainn a bha a’ fàgail gun robh tòrr locothan beaga smùid is diosail rim faighinn air deagh phrìs – cha robh sinn fìor ann an Èirinn far nach eil gual ri lorg.

Tha mi a’ smaoineachadh gur e sin as adhbhar nach eil barrachd loidhnichean glèidhte ann an Èirinn. Tha beagan loidhnichean caol-ghèidse (narrow gauge) ann, ach a-rithist, tha tòrr nas lugha ann na bhiodh tu an dùil bhon lìonra mòr chaol-ghèidse a bh’ ann an Èirinn uair.

A bheil adhbhar eile ann? A bheil mi ceàrr? Dè ur beachd?

Alasdair

Tadhail air Trèanaichean, tramaichean is tràilidhean

Deasbad Pàrlamaideach gu bhith ann mu Chànanan na h-Alba #gàidhlig #cleachdi

Le Oifigear Gàidhlig

Thèid deasbad a chumail mu Bhliadhna Eòrpach nan Cànanan Dùthchasach agus mu Latha Eòrpach nan Cànanan ann am Pàrlamaid na h-Alba, Diciadain 06 Samhain aig 5f. ‘S e deasbad Gnothaichean Bhall a tha seo, a bhios air a stiùireadh le Aonghas Dòmhnallach BPA. Chithear an gluasad air làrach-lìn na Pàrlamaid. Thèid Gàidhlig a chleachdadh mar … Leugh an corr de

Tadhail air Blog Pàrlamaid na h-Alba

Change the World during Seachdain na #Gàidhlig!

Le Oifigear Gàidhlig

It’s not long until Seachdain na Gàidhlig – Edinburgh’s Gaelic Festival starts and as part of this, the Scottish Parliament will be holding two events! On Thursday 14th November, we’ll be holding two sessions entitled Atharraich an Saoghal tron Ghàidhlig – Change the world through Gaelic – one in the morning (10am-12pm) for learners and another for fluent speakers … Leugh an corr de

Tadhail air Blog Pàrlamaid na h-Alba

Lèirmheas air ‘Fuaran Ceann an t-Saoghail’ le Aonghas Pàdraig Caimbeul

Le comannlitreachasg

Tiotal: Fuaran Ceann an t-Saoghail

Úghdar: Aonghas Pàdraig Caimbeul.

Rionnagan: ★ ★ ★ ★ ☆

Bha deagh oidhche aig buill a’ Chomainn san Lios Mhòr o chionn ghoirid ’s sinn a’ beachdachadh air a’ chòigeimh nobhail le Aonghas Pàdraig Caimbeul, “Fuaran Ceann an t-Saoghail”. Chan eil an nobhail seo ach ceud duilleag ‘s a h-ochd a dh’fhaid’ agus, mar sin, ’s e deagh leabhar a tha seo airson beagan eòlais a chur air obair a’ Chaimbeulaich sa chiad dol-a-mach. Agus is math as fhiach seo a dhèanamh a chionn ’s gur e fear de na sgrìobhadairean as comasaiche ann an saoghal na Gàidhlig a th’ ann an “APC”.

’S ann leis na smaointean a th’ aig seann bhoireannach air an àite far a bheil i a’ fuireach (ann an dachaigh-eiridinn) agus le a cuimhne air a’ chiad turas a chunnaic i an duine aice a thòisicheas an nobhail seo. Ach chan ann ach letheach slighe sìos a’ chiad duilleag a thèid sùilean an leughadair mus atharraich cruth an aodainn-chlò; agus ’s e ceàird-eòlas a tha seo a bhithear a’ cleachdadh air feadh an leabhair seo gus sgaradh a dhèanamh eadar guth an t-seann bhoireannaich agus guthan nam prìomh charactaran eile a bhios a’ dèiligeadh rithe. An ann innleachdach is soirbheachail no droil is neo-shoirbheachail a tha an ceàird-eòlas seo ? ’S ann dha gach uile leughadair a tha a’ cheist seo !

A bharrachd air an t-seann bhoireannach, Criosaidh NicNèill, no NicDhòmhnaill, tha triùir charactaran eile ann a tha cudromach: Criosaidh NicGhriogair, ceannard na dachaighe; Criosaidh NicRath, an dotair; agus Ruairidh, fear òg on a’ BhBC, a tha air a bhith ri clàradh sgeulachdan dhaoine on a bha i òg air eagal ’s gum biodh iad air an call.

Chruthaich APC an sgeul seo gu sgileil pìos air phìos ann an dòigh a bhios a’ toirt air an leughadair mothachadh air a’ chòmhstri eadar cuimhne a’ bhoireannaich ‘s seargadh-inntinne agus air a’ bhuaidh a th’ aice air càch.

Ionnsaichidh an leughadair beagan mu bheatha gach caractair, mu bheatha Criosaidh NicDhòmhnaill gu h-àraidh, ‘s tòrr a bharrachd mun Ghàidhealtachd.

A rèir na chaidh a sgrìobhadh ann an lèirmheas anns an Stornoway Gazette, ’s e seo an nobhail as fheàrr aig APC. Chan e sin mo bheachd-sa, ach feumar a ràdh gur e leabhar fìor mhath a th’ ann. O chionn ghoirid, chuala mi APC ’s e ag ràdh gur ann ann an dòigh nas sìmplidhe a bhios e a’ sgrìobhadh (san latha an-diugh ?). Chanainn-sa gun do dh’obraich sin ann am “Fuaran Ceann an t-Saoghail”, gun a bhith a’ toirt air falbh o bheairteas na Gàidhlig aig an t-sàr sgrìobhadair seo.

*Gheibhear an leabhar seo ann am Bùth Chomhairle nan Leabhraichean no air an làraich-lìn aca. £8.99

Tadhail air COMANN LITREACHAS GHLASCHU