Allt nam Breac – an stèisean as craicte ann an Alba?

Le alasdairmaccaluim

Tha e a’ còrdadh ri YouTubairean nan rathad-iarainn agus ri trainspotters san fharsaingeachd a bhith a’ tadhal air stèisean beaga iomallach agus air stèisean nach bi mòran dhaoine a’ cleachdadh (least used stations).

Gach bliadhna, bidh Oifis na Rèile is nan Rathaidean a’ cur a-mach figearan airson luchd-cleachdaidh gach stèisean ann am Breatainn.

Aig mullach na liosta, tha na stèiseanan mòra mòra leithid Paddington agus Waterloo ann an Lunnainn leis na milleanan de luchd-cleachdaidh gach bliadhna agus na mìltean gach latha. Aig ceann eile na liosta, tha stèisean leithid Berney Arms ann an Norfolk agus Allt nam Breac ann an Gallaibh le aonan no dithis gan cleachdadh air latha trang. Uile gu lèir bidh mu 200-250 a’ dol air no far trèana sa bhlaidhna ann an Allt nam Breac.

Rob Faulkner from Leeds, United Kingdom, CC BY 2.0 https://creativecommons.org/licenses/by/2.0, via Wikimedia Commons

Tha stèiseanan a tha an dà chuid gun mòran luchd-cleachdaidh AGUS iomallach a’ còrdadh gu sònraichte ri daoine – agus chan eil mòran àiteachan ann a tha cho iomallach ri Allt nam Breac oir chan eil rathad ceart ann dhan bhaile. Feumar a dhol ann air frith-rathaidean coilltearachd nach eil ann an staid ro mhath.

Chan eil ann an Allt nam Breac ach trì no ceithir taighean agus thathar a’ creidsinn gun deach an stèisean a thogail an seo a chionn’s gun robh feum air tùr-uisge agus lùb seachnaidh ar am faigheadh na trèanaichean seachad air a chèile.

Thog mi ùidh san stèisean an toiseach bliadhnaichean air ais nuair a bha comhairlichean ann an Gallaibh a bha a’ cur an aghaidh na Gàidhlig agus iad ag ràdh nach robh Gàidhlig sam bith riamh san sgìre – “dè mu dheidhinn Allt nam Breac”, bhithinn daonnan ag ràdh! (Agus gu dearbha – tha na ceudan de dh’ainmean Gàidhlig eile ann an Gallaibh cuideachd ach leis gu bheil an t-ainm seo air stèisean, tha e na fhìor dheagh eisimpleir).

An uair sin, leugh mi an sàr-leabhar Tiny Stations le Dixe Wills.

Am measg nan stèiseanan beag biodach air an do thadhail e, bha Allt nam Breac, agus abair gun robh turas inntinneach aige ann! Choisich e gu loch faisg air an stèisean far a bheil taigh mòr – Loidse Loch Dubh a bha uair na thaigh-òsta. Thàinig am fear leis a bheil an taigh a-mach airson bruidhinn ris agus thug e cuireadh do Dixe tighinn a-staigh airson srùbag.

A rèir coltais, bha fear an taighe gu math neònach agus bha an t-ùghdar a’ faireachdainn gu math ain-fhoiseil agus an uair sin, chaidh cuireadh a thoirt dha coimhead air an t-seilear. Bha sarcophagi agus stuth neònach eile ann agus bha eagal a bheatha air Dixe agus rinn e leisgeul is theich e. Chuir e an t-ainm fallsa “Brian” air an neach san leabhar.

Ach tha fios againn uile a-nis cò a th’ ann am “Brian” às dèidh dhan naidheachd ghrod seo tighinn am bàrr: https://www.bbc.co.uk/naidheachdan/sgeulachdan/cqlyd7gpyl3o. A rèir coltais, bha Dixe Wills ceart eagal a bhith air..

Agus ann an 2023, bha Allt nam Breac anns na naidheachdan aon uair eile. Chaidh an stèisean a dhùnadh rè ùine mar thoradh air eus-aonta eadar ùghdarrasan nan rathaidean-iarainn agus na daoine leis a bheil taigh an stèisein mu bhith a’ faighinn cothrom air àrd-ùrlar an stèisein gus a chumail suas. Bha gu leòr anns na pàipearan naidheachd mun chùis.

Cha chan mi an còrr mu dheidhinn seo oir tha mi a’ tuigsinn gu bheil cùisean lagha sub judice a’ dol air adhart mun chùis  an-dràsta. ‘S e an rud as cudromaiche dhomh gu bheil an stèisean air ath-fhosgladh – ged a thuirt ScotRail gur e e ceum sealach a bha seo, bha an stèisean dùinte eadar an t-Samhain 2023 agus an Giblean 2025 mar thoradh air seo uile.

Nuair a dh’fhosgail e as ùr, cha b’ e ruith ach leum dhomh tiocaid a chur air dòigh dhan àite neònach seo! Ach saoilidh mi gum bi agam ri bhith gu math faiceallach fhad ’s a bhios mi ann…. Saoil an lorg mi an t-allt agus am faic mi breac sam bith?

Tha mi gu mòr airson a dhol gu ionad RSPB nam Flobhaichean ann an Fors an-Àird – an stèisean a deas air Allt nam Breac. Tha e mu 15 mìle air falbh agus bha mi a’ beachdachadh air coiseachd ann, a’ coimhead air an teàrmann nàdair agus a’ glacadh na trèana a-rithist aig Fors an-Àird ach cha robh clàr-ama nan trèanaichean freagarrach gu mì-fhortanach. Air an adhbhar sin, tha mi a’ dol a dhol air cuairt ann an Alt nam Breac, tha mi a’ dol a dh’Inbhir Theòrsa agus tha mi a’ dol air an trèana gu Fors an-Àird an ath latha air an t-slighe air ais gu deas.

Alasdair

Powered by WPeMatico


Tadhail air Trèanaichean, tramaichean is tràilidhean

2025 an Cèitean: Drochaid an Airgid/May: Silverbridge

Le seaboardgàidhlig

Cuairt Drochaid an Airgid

Tha sibh uile eòlach air Eas Rothagaidh, eadar Cunndainn is Gairbh air rathad Ulapul, far am bi tòrr dhaoine a’ dol as t-samhradh an dòchas na bradain fhaicinn, is iad a’ leum suas an eas san Alltan Dubh gus an grunnd-cladha a ruigsinn. Chan eil a’ chuairt sin ach 20 – 30 mionaid gus coiseachd dhan eas, dealbhan a thogail bhon drochaid-chrochaidh, is air ais dhan àite-parcaidh, agus cuairt bhrèagha a th’ ann gun teagamh. Ach tha cuairt eile ann nach eil cho fada air falbh bho Rothagaidh, agus ceart cho àlainn nam bheachdsa, ged nach bi an uiread de dhaoine a’ dol ann cho tric idir. An-diugh tha mi an dòchas ur brosnachadh a dhol ann, le dealbhan is beagan fiosrachaidh. ‘S urrainn dhuibh cuideachd an dà chuairt a dhèanamh san aon mhadainn no fheasgar.

Dràibh mu 10 mionaidean nas fhaide slighe Ulapul (A835) tro Ghairbh, seachad air dealachadh an rathaid gu Geàrrloch is Caol (taobh clì), agus seachad air soidhne-rathaid “Little Garve” (taobh deas), agus tionndaidh ri do làimh chlì far am faic thu soidhne airson P agus taighean-beaga, dìreach ron drochaid-rathaid thairis air an Alltan Dubh. A-nis faodaidh tu ceum-cuairt mu 1 ¼ uairean a thìde a dhèanamh, le bhith a’ cleachdadh dà dhrochaid eachdraidheil.

Tòisich aig an àite-parcaidh agus coisich beagan cheumannan air ais a dh’ionnsaigh an rathaid, agus chì thu soidhne le fiosrachadh feumail is inntinneach mu Dhrochaid an Airgid, ainm a th’ air an drochaid seo air sgàth nam mìrean mìoca a’ boillsgeadh sa chreag-lathaich ghlas. A-nis tionndaidh ri do làimh chlì agus rach air an t-seann drochaid fhèin. Chleachdadh na dròbhairean an drochaid seo air an slighe chun nam margaidean mòra nas fhaide deas.  Feumaidh gun do mhùch geumnaich is stampadh nan ceudan de chrodh tàirneanach nan easan fon drochaid. Bidh sealladh dràmadach agad a’ coimhead suas an Alltan Dubh, le sreath easan geala is ruadh-dhonn – dath na mòna – eadar na clachan dorcha.

Air an taobh eile, tionndaidh ri do làimh dheis, a’ dol sìos chun a’ ceum fon drochaid-rathaid ùr. Seall air ais tro Dhrochaid an Airgid airson seallaidh bhrèagha eile de na h-easan air am frèamadh leis a’ bhogha. A-nis cum ort air a’ cheum fad mu 30 mionaid, a leantainn an abhainn leis an t-sruth. An toiseach bidh thu a’ dol suas is sìos airson beagan cheudan de shlatan, agus pìos air falbh bhon abhainn, ach cluinnidh tu fad na h-ùine i. Thèid thu thairis air allt le easan boidheach air drochaid fhiodha bheag, agus chì thu rainich is còinnich eadar-dhealaichte agus ‘s dòcha sòbhraich, sailean-cuach, is flùraichean na gaoithe as t-earrach. Às dèidh sin gluaisidh an ceum nas fhaisge air an Alltann Dubh a-rithist, agus fàsaidh e nas còmhnairde. Fad na h-ùine bidh thu a’ coiseachd eadar giuthais-Albannach òga, àrda, dìreach, ach le solas is rùm eadarra is iomadh lus no preas beag a’ fàs, gu h-àiridh caoran-mitheig, nam mìltean!

Ruigidh tu mu dheireadh seann drochaid chloiche eile, Drochaid Ghairbh Bhig, air a togail leis a’ Mhàidsear Caulfield ann an 1767 mar phàirt de phròiseact mòr togail rathaidean armailteach tron Ghàidhealtachd às dèidh aramachan nan Seumasach, air a thòisicheadh le Seanalair Wade. Seallaidhean àlainn an seo cuideachd, aon taobh na h-aibhne nas fhiadhaiche, an taobh eile nas ciùine.

Rach thairis air an drochaid, tionndaidh ri do làimh dheis, agus till air ais gu Drochaid an Airgid, ris an t-sruth – mar na bradain. Chì thu coilich an t-struth cha mhòr fad na h-uine, is an abhainn a’ sabaid gu tartarach an aghaidh nam filleaidhean tomadach cloiche ag èirigh na slighe. Tha thu nas dhlùithe air an abhainn air a‘ bhruach seo, le cothroman dealbhan sònraichte àlainn a thogail. Coisichidh tu am measg ghiusach-Albannach fìor shean a-nis, le rùm gu leòr airson fàs mòr is leathann, le geugan trom, sgaoilteach, gu h-àraidh ri taobh na h-aibhne. Tha an ceum nas nàdarra air an taobh seo, le freumhan is uaireannan clachan fo do chasan, ach, nam beachdsa, nas brèagha.

Às dèidh mu 1 ¼ uairean a thìde is  2 ½  mìle uile gu lèir tha thu air ais aig an àite-parcaidh – agus le cinnt deiseil mar dhuais airson reòteige blasta Black Isle Dairy ann an Srath Pheofhair air an rathad dhachaigh!

++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

Silverbridge walk

You all know Rogie Falls, between Contin and Garve, where lots of people go in summer in the hope of seeing the salmon leaping up the waterfall on the Blackwater river to reach their spawning grounds. That walk is only about 20-30 minutes to walk to the waterfall, take photos on the suspension bridge, and back to the carpark, and it’s a lovely walk without a doubt. But there’s another walk not so far from Rogie, and just as lovely in my opinion, although not so many people go there so often at all. Today I’m hoping to encourage you all to go there, with pictures and some information. You can also combine the two walks in the same morning or afternoon.

Drive on about 10 minutes along the Ullapool road (A835) through Garve, past the junction to Gairloch and Kyle (on the left) and the sign to Little Garve (on the right), and turn left where you see the sign for P and toilets, right before the road bridge over the Blackwater. Now you can do a circular walk of about 1 ¼ hours, using two historic bridges.

Start at the car park and walk back a few steps towards the road, and you’ll see a sign with useful and interesting information about Silverbridge, the name given to this bridge because of the specks of mica sparkling in the dark schist. Now go left onto the old bridge itself. The cattle drovers used this bridge on their way to the big markets further south. The bellowing and stamping of the hundreds of cattle must have drowned out the thunder of the waterfalls below the bridge. You have a dramatic view up the Blackwater, with a string of white and tawny  rapids – the colour of the peat – between the dark rocks.

On the other side, turn right, going down to the path under the new bridge. Look back through Silverbridge for another  lovely view of the falls, framed by the arch. Now carry straight on on the path for about half an hour, following the river downstream. At first you go up and down somewhat for a few hundred yards, and a bit away from the riverside, but you’ll hear it all the time. You cross a burn with pretty waterfalls on a small wooden bridge, and you’ll see a variety of ferns and mosses, and maybe primroses, dog-violets and wood anemones in spring. After that the path moves back nearer the Blackwater again, and gets flatter. You’re walking the whole time between tall, straight young Scots pines, but with light and space between them, and many plants and small bushes growing there, especially blaeberries – in their thousands!

You finally reach another old stone bridge, Little Garve Bridge, built by Major Caulfield in 1767 as part of a huge project to build military roads through the Highlands after the Jacobite risings, begun by General Wade. Beautiful views here too, one side of the bridge wilder, the other side more serene.

Cross the bridge, turn right, and head back to Silverbridge against the stream – like the salmon. You’ll see rapids almost the whole time, the river fighting noisily against the massive layers of rock rising in its path. You’re nearer the the river on this bank, with opportunities to take especially beautiful photos. You’re walking among really old Scots pines now, with enough room to grow big and broad, with heavy spreading branches, especially beside the river. The path is more natural on this side, with roots and sometimes stones underfoot, but, in my opinion, prettier.

After about 1 ¼ hours and  2 ½ miles altogether, you’re back at the carpark – and definitely ready to reward yourself with a delicious Black Isle Dairy ice-cream in Strathpeffer on the way home!

++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

Powered by WPeMatico


Tadhail air seaboardgàidhlig

24 Giblean 2025: Fionnlagh Iain MacDhòmhnaill aig 100

Le comanngaidhligghlaschu

24 Giblean 2025, 6.30f, Seòmar Bhlythswood, Leabharlann Mhitchell. An Dr Petra Johana Poncarová & an Dr Tòmas MacAilpein (Oilthigh Ghlaschu): Fionnlagh Iain MacDhòmhnaill (1925-1987): Sgrìobhadair, Riochdaire, Neach-deasachaidh

Clàr-ama slàn 2024/25

A’ coinneachadh gus meòrachadh mu dhualchas, litreachas, òrain is eachdraidh nan Gàidheal is na Gàidhealtachd – tro mheadhan na Gàidhlig. Gach coinneamh ann an Seòmar Bhlythswood, Leabharlann Mhitchell, oidhche Dhiardaoin, 6.30f. Ri fhaighinn air-loidhne tro ‘Teams’ cuideachd – cuiribh fios gun rùnaire airson ceangal-lìn, dà latha ron àm <a_maccoinnich@hotmail.com>.

Meeting monthly on Thursday nights (6.30), Sgoil Ghàidhlig Ghlaschu, to discuss various aspects of Gaelic and Highland language, culture and history.  All talks in Gaelic. Meetings accessible remotely via teams. E-mail the secretary, address above, two days before the meeting.

Fàilte chridheil oirbh uile / All welcome.

Ballrachd bliadhnail a’ Chomainn, £25; ballrachd teaghlaich, £30. Faodaidh aoighean £5 a phàigheadh rèir an toil. Oileanaich is sgoilearan – an asgaidh.

Annual membership, £25, family membership, £30, guests, suggested contribution, £5. Students and schoolchildren free.

Le taing gu Glaschu Beò airson an taic ann bhith a’ cleachdadh Leabharlann Mitchell

Powered by WPeMatico


Tadhail air Comann Gàidhlig Ghlaschu

Market Square Heroes! Prog, tunnagan agus trèanaichean tiùb ann an tòn Shasainn

Le alasdairmaccaluim

Nuair a bha mi òg sna 1980an, bha mi beò glaicte le leabhar air an robh “British Electric Trains in Camera”.

Bha tòrr thrèanaichean ann a ghlac m’ aire agus nuair a dh’fhàs mi suas, chur mi romham na trèanaichean a b’ fheàrr leam san leabhar fhaicinn.

‘S e seann leabhar a th’ ann, còrr is 40 bliadhna a dh’aois a-nis agus tha a’ mhòr-chuid de na trèanaichean ann air tighinn à seirbheis, a’ gabhail a-steach cuid den fheadhainn a bha ùr nuair a chaidh an leabhar fhoillseachadh!

Mar sin, tha mi air a bhith trang a’ dol gu taighean-tasgaidh, rathaidean-iarainn glèidhte is eile gus am faicinn.

Gu ruige seo, tha an taistealachd seo air mo thoirt gu Depot Taigh-tasgaidh Còmhdhail Lunnainn, Taigh-tasgaidh Trèanaichean Dealanach Coventry (nach maireann), Manchester, Eilean Wight agus barrachd.

An turas seo, tha mi air turas a chur air dòigh gu Buckinghamshire gus trèana gu math sònraichte fhaicinn.

Tha mi air turas a chur air dòigh san Lùnastal gu Ionad Rathaidean-iarainn Buckinghamshire faisg air Aylesbury.

’S ann an sin a tha trèana CO/CP aig London Underground, trèanaichean sònraichte a chaidh a thogail goirid ron dàrna cogadh a bha ann an seirbheis gu tòiseach nan 1980an.

Dealbh: Oxyman, CC BY-SA 3.0 http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/, via Wikimedia Commons

Thog mi ùidh sna trèanaichean mòra dearga seo leis gu bheil coltas art-deco sgoinneil orra agus bha mi gu mòr airson am faicinn.

Dhomhsa, tha Aylesbury ainmeile airson Ionad Rathaidean-iarainn Buckinghamshire ach cuideachd airson ceòl, oir ‘s ann as a’ bhaile sin a tha an còmhlan prog ainmeil Marillion agus bidh mi a’ fuireach ri taobh Ceàrnag a’ Mhargaidh – a tha ainmeil bhon òran “Market Square heroes”.

A rèir coltais, tha Aylesbury ainmeile airson tunnagan cuideachd oir ’s ann an sin a chaidh tunnagan dachaigheil geala den t-seòrsa a chithear air tuathanasan a bhriodaigeadh an tòiseach.

Bidh mi a’ dol ann air an trèana oidhche gu Lunnainn agus an uair a’ gabhail na trèana eadar Lunnainn Marelybone agus Aylsbury.

Alasdair

Powered by WPeMatico


Tadhail air Trèanaichean, tramaichean is tràilidhean

Cò bh’ ann an Nighean Sheadna? An t-ainm-àite neo-àbhaisteach aig Sgìre Phàrlamaideach.

Le Oifigear Gàidhlig

Thàinig mòran ainmean sgìrean-pàrlamaid Pàrlamaid na h-Alba bhon Ghàidhlig o thùs. Tha eachdraidh air leth inntinneach aig aon ainm sgìre-pàrlamaid ann an Glaschu agus tha e ag innse tòrr dhuinn mun bhaile. Bhruidhinn an sgioba Gàidhlig againn ris an eòlaiche ainmean-àite, an t-Oll Alasdair MacIlleBhàin, Òraidiche ann an Onamastaig Cheilteach aig Oilthigh Ghlaschu agus ùghdar … Leugh an corr de Cò bh’ ann an Nighean Sheadna? An t-ainm-àite neo-àbhaisteach aig Sgìre Phàrlamaideach.

Powered by WPeMatico


Tadhail air Blog Pàrlamaid na h-Alba

Fios naidheachd: Beachdan gan sireadh air Cànan Soidhnidh Bhreatainn

Le Oifigear Gàidhlig

Comataidh a’ rannsachadh taic Riaghaltas na h-Alba agus bhuidhnean poblach airson Cànan Soidhnidh Bhreatainn Deich bliadhna às dèidh Achd Cànan Soidhnidh Bhreatainn (Alba) tighinn gu bith, thèid sgrùdadh a dhèanamh le comataidh aig Taigh an Ròid air na rinn Riaghaltas na h-Alba agus buidhnean poblach gus dèiligeadh ris na cnapan-starra a tha mu choinneamh luchd-cleachdaidh … Leugh an corr de Fios naidheachd: Beachdan gan sireadh air Cànan Soidhnidh Bhreatainn

Powered by WPeMatico


Tadhail air Blog Pàrlamaid na h-Alba

Suirbhidh com-pàirteachais

Le Oifigear Gàidhlig

Tha Pàrlamaid na h-Alba a’ sireadh beachdan an t-sluaigh air mar a tha iad a’ gabhail pàirt san obair againn. Ma tha thu thu air a bhith an sàs ann an obair na Pàrlamaid roimhe, cò ris a bha e coltach? Mur eil thu air a bhith an sàs ann roimhe, dè tha gad chumail … Leugh an corr de Suirbhidh com-pàirteachais

Powered by WPeMatico


Tadhail air Blog Pàrlamaid na h-Alba

2025 An Giblean/April: Waipu (2)

Le seaboardgàidhlig

Waipu – sgeulachd iongantach (2)

The Gazelle

Ann am Pàirt 1 ar sgeulachd, dh’fhàg sinn an t-Urr. Tormod MacLeòid a’ meòrachadh mu eilthireachd a-rithist, a-mach à Ceap Breatainn, is a’ bheatha an sin air fàs ro dhoirbh dhan tuineachadh aige leis a’ ghort air fàire is cùisean a’ dol am miosad san fharsaingeachd. Ach càit’ an rachadh iad?

Dìreach aig an àm sin, 1848, thàinig litir à Astràilia, far an robh Dòmhnall, am mac a bu shine aige, air tuineachadh, a’ moladh beatha, fearann is aimsir thall an sin, agus a’ brosnachadh an teaghlaich a thighinn ann cuideachd. Bha sin mar chomharra do Thormod is dhan treud dìleas aige, agus cha b’ fhada gus an robh iad a’ togail long a bhiodh freagarrach dhan t-siubhal fhada – a’ Margaret, ainm nighean Thormoid, dèanta à fiodh à fearann Thormoid fhèin. Lean iad orra le togail longan eile cuideachd. Anns an Dàmhair 1851 dh’fhàg Tormod is a’ chiad 135 tuinichean Baile Anna, agus ràinig iad Adelaide anns a’ Ghiblean 1852. Lean an Highland Lass orra sìa mìosan às dèidh sin. ‘S e neach-ghnìomhachais math a bh’ ann an Tormod – reic e am fearann aige airson prìs maith gus an t-siubhal a phàigheadh is an uair sin fhuair e prìs mhath eile airson a’ Margaret ann an Sydney, gus fearann is teachd an tìr thall an sin a mhaoineachadh dhan teaghlach ‘s dhan luchd-leantainn an toiseach.

Canvas Town, Melbourne

Ach bha briseadh-dùil cruaidh a’ feitheamh orra – bha Dòmhnall air imrich a Melbourne, agus cha robh fearann gu leòr dha na h-eilthirich à Ceap Breatainn gus tuineachadh a stèidheachadh ann an sgìre Adelaide. Lean iad Dòmhnall is chaidh iad a Melbourne cuideachd. Ach san eadar-àm bha Astràilia air a glacadh le fiabhras an òir, agus cha robh fearann math ri fhaighinn ach airson phrìsean ana-mhòr. B’ fheudar dhaibh fuireach ann an teantaichean còmhla ris na mìltean eile a bha air tòir an òir. Chaidh cuid de na fir a lorg obair aig na “diggings”, oir bha airgead a dhìth orra. Chunnaic Tormod gun robh a threud a’ fàs sgapte am measg mì-mhoraltachd, misg is sainnt, fada nas miosa na bha ann am Pictou às dèidh a’ chiad eilthireachd. Agus an uair sin thàinig rud fiù ‘s na bu mhiosa –  am fiabhras breac. Chaochail trì de na mic aige fhèin an ceann sìa mìosan. Co-dhùin e agus a’ mhòr-chuid den treud Astràilia fhàgail.

Chuala iad gun robh fearann ri fhaighinn ann an Eilean a Tuath, Sealainn Nuadh – agus leis nach robh òr an sin, bhiodh cùisean na bu shàmhaiche, is na bu shaoire. Sgrìobh Tormod litir dhan Riaghladair agus fhuair iad cead tuineachadh an sin, agus fiù ‘s leis a h-uile duine ann an aon sgìre, gus am biodh an treud còmhla agus Gàidhlig ga bruidhinn.  Reic iad an Highland Lass agus cheannaich iad an Gazelle.  Ràinig iad Auckland an an 1853 agus às dèidh iomadh dàil is duilgheadas fhuair iad cead tuineachadh ann an sgìre Waipu, fearann air a cheannachd bho na Maoiri leis an Riaghaltas, an ceann a tuath Eilein a Tuath. Dh’fhuirich cuid à Alba Nuadh ann an Adelaide is Melbourne, cuid eile ann an Auckland, far an robh iomadh Gàidheal eile, ach bha deagh bhuidheann air fhàgail airson an tuineachaidh ùir ann an Waipu bho 1854 a-mach.

Leig iad fios gu Baile Anna dè cho freagarrach ‘s a bha an t-àite, agus thàinig ceithir longan eile à Ceap Breatainn a Waipu, is mu 900 daoine a’ fuireach an sin an ceann ùine ghoirid. Seo na longan mu dheireadh ar sgeulachd: Gertrude (1856), Spray (1857), Breadalbane (1858), agus Ellen Lewis (1860)

A’ chiad eaglais / the first church

Shoirbhich le muinntir na h-Alba Nuaidh an sin le tuathanas, iasgach, togail bhàtaichean is malairt, fiù ‘s na b’ fheàrr na ann am Baile Anna an toiseach; b‘ ann mar gun do ràinig Tormod agus a threud am Fearann a’ Gheallaidh mu dheireadh thall. Chaochail Tormod ann an 1866, aig aois 85, fhathast athair a pharaiste. Agus ‘s e baile gu math “Albannach” a th’ ann an Waipu gus an latha an-diugh, le cuimhneachain is soidhnichean Gàidhealach is Gàidhlig air feadh an àite, is na Geamaichean Gàidhealach as motha ann an Sealainn Nuadh air an cumail an sin gach Latha na Bliadhn’ Ùire. Tha iad uabhasach moiteil às na tùsan aca, agus tha taigh-tasgaidh anabarrach math ann le sgeul Thormoid agus an sinnsearan, na h-eilthirich fhad-bheatha ghaisgeil seo.

+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

Waipu’s amazing story (2)

The Ellen Lewis

In Part 1 of our story, we left the Rev Norman McLeod pondering emigration again, away from Cape Breton, where life had become increasingly difficult for the settlement with famine on the horizon and the situation in general worsening. But where would they go?

Just at that time, in 1848, a letter arrived from Australia, where Norman’s eldest son Donald had settled, praising the life, land and climate there, and encouraging the family to come over too. That was like a sign to Norman and his faithful flock, and it wasn’t long before they were building a ship which would be suitable for the long voyage – the Margaret, called after Norman’s daughter, and made from timber from his own land. They carried on building further ships too. In October 1851 Norman and the first 135 settlers left St Ann’s, reaching Adelaide in April 1852. The Highland Lass followed them 6 months later. Norman was a good businessman – he sold his land for a good price to finance the voyage, and then got another good price for the Margaret in Sydney, to pay for land and initial subsistence for his family and followers.

This image has an empty alt attribute; its file name is 05.-Brought-from-Nova-Scotia-600x438.jpg
Rudan air an toirt à Alba Nuadh / items brought from Nova Scotia

But another bitter disappointment was awaiting them – Donald had meanwhile moved to Melbourne, and there wasn’t enough available land for the Cape Breton immigrants to found a settlement in the Adelaide region. So they followed Donald to Melbourne. But in the meantime Australia had been gripped by gold fever, and good land was only to be had for exorbitant prices. They had to live in tent towns along with the thousands who had come in search of gold. Some of the men set off to find work at the “diggings”, as they were short of money. Norman saw that his flock was beginning to break up in an environment of immorality, drunkenness and greed, far worse than in Pictou after their first emigration. And then came something even worse – typhoid. Three of his own sons died within 6 months. He and the majority of the flock decided to leave Australia.

An Australian Gold Diggings, Edwin Stockqueler (1829-1900) (Wikipedia)

They heard that there was land to be had in New Zealand’s North Island, and since there was no gold there, things would be calmer, and cheaper. Norman wrote to the Governor and they received permission to settle there – and even (unusually) all in one area, so that the community would remain together and be able to speak Gaelic. They sold the Highland Lass and bought the Gazelle. They reached Auckland in 1853, and after various delays and difficulties were permitted to settle in the Waipu area, on land bought by the government from the Maoris, in the north of North Island. Some of the Nova Scotians had stayed in Adelaide or Melbourne, and some in Auckland, where there were many other Gaels, but a sizeable group remained for the new settlement in Waipu from 1854 on.

A’ chiad taigh aig teaghlach MhicLeòid ann an Waipu / the Mcleods’ first house in Waipu

They sent word to St Ann’s of how suitable this place was, and four other ships came to Waipu from Cape Breton, bringing the numbers up to 900 settlers within a fairly short time. These were the last ships in our story: Gertrude (1856), Spray (1857), Breadalbane (1858) and Ellen Lewis (1860).

The Nova Scotians prospered there with farming, fishing, boat-building and trade, even more so than they initially did in St Ann’s; it seemed as if Norman and his flock had finally reached their Promised Land. Norman died in 1866, aged 85, still the father of his parish. And Waipu has remained a very “Scottish” town to this day, with Highland and Gaelic memorials and signs, and the biggest Highland Gathering in New Zealand held there every New Year. They’re extremely proud of their roots and there’s an exceptionally good museum there with the story of Norman and their ancestors, those heroic lifelong emigrants.

Dealbhan eachdraidheil Taigh-tasgaidh Waipu, le taing. Historic photos Waipu Museum, with thanks.

Uaigh Thormoid / Norman’s grave
Club Rugbaidh / Rugby Club

Powered by WPeMatico


Tadhail air seaboardgàidhlig

Winter 2025 Language Issues

Le Gordon Wells

Following Island Voices’ recent trip to England, including a visit to the national base for NATECLA (National Association for the Teaching of English and Other Community Languages to Adults) in South and City College Birmingham, it seems only appropriate to highlight the Winter 2025 issue of its journal “Language Issues”. This includes a re-print abridgement of our own report on the history of Island Voices from 2005 to 2013, alongside a suite of other articles from a practitioner perspective with an emphasis on multilingualism and diversity.

Declan Flanagan’s introductory editorial reinforces this point: “Practitioners offer unique insights and innovative strategies and address real-world challenges. Their contributions ensure that research is grounded in practical realities, informs policies, and guides professional development.” We’re grateful to Declan for releasing the PDF to share on the Island Voices site.

Readers can read more about Language Issues and access this and previous issues of the journal through the NATECLA website.

Powered by WPeMatico


Tadhail air Island Voices – Guthan nan Eilean

Daor-chleachdadh

Le lasairdhubh

Dè a’ Ghàidhlig a chuireamaid air ‘exploitation’ anns an t-seagh shònraichte a’ ciallachadh a bhith a’ cleachdadh cuideigin no rudeigin ann an dòigh mhì-chothromach no neo-bheusach, mar a mhìnich an OED:

“The action or fact of taking advantage of something or someone in an unfair or unethical manner.”

Tha e coltach gu bheil a’ chiall àicheil dhen fhacal seo reusanta ùr agus gun deach a chleachdadh anns an t-seagh seo sa Bheurla a’ chiad uair anns na 1830an ann an iomradh air an sgrìobhadh aig an t-sòisealach thràth Saint-Simon.

’S e bun-bheachd ro chudromach a th’ ann, ach cha chreid mi gu bheil deagh fhacal Gàidhlig againn fhathast a tha ga riochdachadh gu ceart.

Dh’fhaodamaid a dhol le ‘dubh-shaothrachadh’ gur dòcha, bonntaichte air an fhacal aig na h-Èireannaich ‘dúshaothrú’, ach chan eil fios agam an cleachdar ‘saothair’ ann an dòigh aisigeach ro thric air an taobh againne de Shruth na Maoile (.i. a’ ciallachadh rudeigin a tha a’ faighinn obair seach cuideigin a tha a’ dèanamh obair). Cuideachd, tha am buadhair ‘dubh’ caran farsaing. Bu toil leam rudeigin nas mionaidich.

Mar sin, tha mi a’ dol a dh’fheuchainn ‘daor-chleachdadh’. Tha mi a’ faireachdainn, ann an co-theagsa, gum bi ciall a’ bhriathair seo reusanta trìd-shoilleir. Tha mi a’ moladh ‘daor’ anns an t-seann seagh ‘unfree, servile, laborious’ (faicibh ‘doír’ ann an eDIL). Gheibhear an ro-leasaichean seo anns na faclan ‘daor-mhaighstir’ (oppressor), daor-ghille (slave), agus ‘daor-thaigh’ (prison).

Is toil leam e, ach dè ur beachdan-se?

Dealbh: Coalbrookdale by Night, Philip James de Loutherbourg, 1801

Powered by WPeMatico


Tadhail air Air Cuan Dubh Drilseach