Tha molaidhean gus dèanamh cinnteach gun urrainn do gach sgoilear ann an sgoiltean le ùghdarrais ionadail no sgoiltean le taic-tabhartais a dhol gu cùrsa foghlam còmhnaidh a-muigh gu bhith air an sgrùdadh le Comataidh Foghlaim, Cloinne agus Dhaoine Òga Pàrlamaid na h-Alba. Ma thèid aontachadh, bheireadh Bile nan Sgoiltean (Foghlam Còmhnaidh a-muigh) (Alba) cothrom do … Leugh an corr de Fios naidheachd: Beachdan a’ phobaill gan sireadh air molaidhean mu Fhoghlam Còmhnaidh a-muigh
This is an abridged version of an article providing a comprehensive description of the Island Voices/Guthan nan Eilean language capture and curation project as it stood in Spring 2023, available in full on the project’s website. The introduction presents information on its main features and aims, the linguistic rationale focussing on the primacy of speech and the salience of bilingualism, and the Hebridean community context in which the project operates. A shortened account of the project contents and chronology follows, divided into four separate sections or phases: Staff-led Production, Participatory Production, Multilingual Diversification, and Research Alignment. In conclusion, connections to further research and development projects and opportunities are sketched out, and some final reflections question a polarising juxtaposition of local versus global interests while pointing towards responsibilities alongside the opportunities this kind of work entails. Describing a primarily oral project through written text presents a challenge. Copious footnotes point to online samples of the materials discussed, and readers are encouraged to engage through the screen as well as the page in order to extract full benefit. The original article is bookended by a preamble and postscript, which offer written exemplification from short, transcribed extracts. It can be accessed through the following link: https://guthan.wordpress.com/2023/06/01/eighteen-years-of-island-voices/
(NB. It may be worth noting that, while it is of course great that Language Issues readers now get a chance to learn about the project through their own journal, the original – and full – article is still freely available on our research/reports page.)
Lastly for now, we were also pleased in mid-June to add the ninth and final film in the Comann Eachdraidh Sgìre a’ Bhac playlist of excellent community-made and subtitled videos to our Clilstore collection, with CIALL support. This is foundational work which, quite apart from its Gaelic learning support function, provides standardised transcriptions of authentic speech which can be used in a number of other important applications as well. We’ve now gathered together all nine clips with their Clilstore transcripts on a single dedicated Sgìre a’ Bhac page. Thanks and congratulations to the Comann Eachdraidh!
We look forward to coming back after the summer with more exciting developments…
Chaidh mi air turas gu rathad-iarainn gu math neo-àbhaisteach Didòmhnaich. B’ e sin Shed 47 no Taigh-tasgaidh Rathad-iarainn Lathalmond faisg air Dùn Phàrlain.
Tha gu leòr rathaidean-iarainn glèidhte mòr ann an Alba – Bo’ness is Ceann Fhàil agus an Srath Spè gu sònraichte. Tha iad mòr agus proifeiseanta agus gleansach agus stèidhichte air trèanaichean do luchd-siubhail.
Shed 47, 2008 nuair a thadhail mi air mu dheireadh
Ann am Fìobh, tha Taigh-tasgaidh Rathad-iarainn Lathalmond gu math eadar-dhealaichte. Tha e gu math nas lugha agus stèidhichte air trèanaichean bathair.
Tha an taigh-tasgaidh mar phàirt de Thaigh-tasgaidh Seann Bhusaichean na h-Alba a tha air ionad gnìomhachais gu math mòr taobh a-muigh Dhùn Phàrlain. Chan e ionad gnìomhachais a chaidh a thogail a dh’aona-ghnothach a th’ ann idir ach seann làrach a bha na stòrlann aig a’ Chabhlach Rìoghail bho àm an Dàrna Cogaidh. Tha an làrach loma-làn seann Nissen huts agus seadaichean mòra a chaidh a thogail airson uidheamachd mhòr.
Bha stòrlann a’ Chabhlaich Rìoghail gu math mòr agus bha ceangail aice ri lìonra nàiseanta nan rathaidean-iarainn. Dhùin an rathad-iarainn ann an 1971 agus dhùin an làrach air fad ann an 1993. Chaidh an làrach a cheannach le muinntir an taigh-tasgaidh ann an 1995 agus chaidh an rathad-iarainn a stèidheachadh ann an 1997.
Bha mi ann air ais ann an 2008 agus bha mi airson a dhol air ais gus faicinn dè an t-adhartas a rinn an rathad-iarainn bho bha mi ann mu dheireadh.
Air an trèana, Shed 47, 2024
Nuair a dh’fheuch mi ri turas a chur air dòigh, b’ e an aon ghearan agam gu bheil e do-dhèante taigh-tasgaidh nam busaichean a ruigsinn air bus! Cha bhi còmhdhail phoblach a’ frithealadh Lathalmond idir oir tha e ann an àite gu math iomallach (ged a thèid busaichean a chur air dòigh gu sònraichte turas no dhà sa bhliadhna airson tachartasan) agus mar sin, bha agam ri dràibheadh ann.
Chan eil mi a’ gearan, ge-tà, oir ruigear an t-àite tro B-rathaidean Fhìobha agus chithear seallaidhean àlainn de na h-achaidhean, na beanntan agus na bailtean beaga.
Tha tòrr de na h-àiteachan a chithear air an t-slighe tro Fhìobh an Iar ann an àiteachan post-industrial far an robh mèinnean ann uair ach san latha an-diugh, a tha uaine is àlainn. Tha tòrr ri fhaicinn de na seann rathaidean-iarainn a bha pailt san sgìre uair cuideachd – drochaidean is embankments is eile.
An stèisean, Shed 47
Nuair a ràinig mi an taigh-tasgaidh, fhuair mi turas air seann bhus timcheall air an làraich air fad agus thàinig mi dheth aig Shed 47.
Bus Corpy Glaschu a chunnaic mi san taigh-tasgaidh, 2008
‘S e Shed 47 a chanar ris an rathad-iarainn oir b’ e sin an seada a bh’ aig na trèanaichean air an làraich nuair a bha rathad-iarainn ann. Chaidh mi ann bho chionn còrr is 16 bliadhna agus aig an àm sin, bha loidhne ghoirid ann agus bhiodh iad a’ toirt seachad tursan trèana ann an cabaichean nan locothan.
An-diugh nuair a chaidh mi air ais, chunnaic mi gun robh iad air àrd-ùrlar agus stèisean a thogail agus gun robh bhana-breigicihean ann dhan luchd-siubhail. Tha an loidhne nas fhaide na bha cuideachd.
West of Fife Muntions Railway – Lathalmond Lower, 2024
A bharrachd air sin, tha dàrna rathad-iarainn ann a-nis – loidhne caol-ghèidse. ‘S e an West of Fife Munitions Railway a chanar ris.
Fhuair mi cothrom a dhol air an dà rathad-iarainn goirid agus bha e fìor mhath – trac beagan cugallach agus fàileadh an dìosail, dìreach mar a bhiodh rathad-iarainn a’ Chabhlaich Rìoghail bho chionn fhada.
Bha mi a’ feuchainn ri obrachadh a-mach far an robh Lathalmond ceangailte ris an lìonra rèile agus cha robh e furasta leis gun robh an uiread de rathaidean-iarainn ann am Fìobha uair. Ach mu dheireadh, lorg mi am mapa seo.
Agus seo mar a tha cùisean san latha an-diugh – chithear na rathaidean-iarainn beaga aig Lathalmond agus cho fad air falbh ’s a tha iad bhon lìonra an-diugh.
Seo mapa le barrachd fiosrachaidh: Airey’s Railway Map of Scotland (1875).
Choimhead mi Dune 2 a’ chiad uair air an sgàilean mhòr aig a’ Highland Cinema anns a’ Ghearasdan na bu tràithe am bliadhna, agus nuair a thàinig mi a-mach às an taigh-dheilbh, bha mi air chrith. Cha chreid mi gun tug film eile an aon bhuaidh orm on a chunnaic mi a’ chiad Star Wars anns an taigh-dheilbh is mi nam bhalach bheag air ais an 1977. Cheannaich mi an DVD, agus choimhead mi a-rithist e thar an deiridh-sheachdain corra thuras, agus ged nach robh an aon bhuaidh aige air an sgàilean bheag, bha e fhathast uabhasach math.
Tha fios gun robh mòran iomagaineach, agus ’s e faochadh a th’ ann gu bheil e cho math ’s a tha e. Bha an leabhar cianail cudromach dhomh nuair a bha mi òg, agus easbhaidhean an dàrna taobh, tha mi cuideachd measail air a’ film aig David Lynch. Bha a’ chiad film anns an t-sreath ùr seo glè mhath, ach bha fios gum biodh an dùbhlan a bu mhotha ri thighinn anns an dàrna fear. An soirbhicheadh le Denis Villeneuve far nach do shoirbhich le Lynch no Alejandro Jodorowsky roimhe?
Ann am meadhan nan seachdadan, nuair nach deach e le Jodorowsky, dh’fhalbh George Lucas, agus rinn e Star Wars, a bha, gu h-ìre mhòr, na thionndadh faoin ach spòrsail air an sgeulachd aig Frank Herbert, agus leis an fhìrinn innse, is dòcha gum b’ e deagh rud a bha sin. B’ e film às na 70an a bh’ ann an Star Wars gu a chùl. Cha chreid mi gum freagradh an Dune aig Villeneuve air an linn sin, ach tha e a’ faireachdainn buileach iomchaidh dhan linn againne, le a chnuasachadh air cumhachd agus air a’ chunnart an cois ceannardais mhesiasaich.
’S e film dorcha gun dòchas a th’ ann, agus ’s ann mar sin a lorg mi an nobhail nuair a bha mi òg. Tha an saoghal aig Dune uile gu lèir Machiavellianach. ’S e deachdairean geur-chùiseach a th’ ann an teaghlach Paul Atreides, dìreach rud beag nas sìobhalta na an teaghlach Harkonnen, ach iad nan deachdairean fhathast. Agus còmhla ris na Bene Gesserit, an Spacing Guild, an Iompaire fhèin: tha iad uile a’ cluich an aon gheama chumhachd, geama gun iochd. “This world is beyond cruelty,” mar a chanas Paul anns a’ film, agus tuigear gu bheil e a-mach air an t-saoghal aige air fad, chan ann a-mhàin air Dune fhèin.
Tha Dune 2 dìleas dhan lèirsinn dorcha a thug buaidh cho làidir orm nuair a bha mi nam bhalach, agus nach do bhris e mo chridhe a-rithist, ceathrad ’s a chòig bhliadhna air adhart, air latha dorcha, fliuch, ann am baile beag, glas, fada on bhaile mhòr, uaine, làn dòchais far an d’fhuair mi m’ àrach òg.
Talking to Coinneach MacÌomhair, Alexina Graham and Mal Macleod remember growing up in Vatisker.
With the support of CIALL, here’s another film from Comann Eachdraidh Sgìre a’ Bhac that has now been added to the Clilstore platform combining the YouTube video with a wordlinked transcript.
Lastly for now, we were also pleased in mid-June to add the ninth and final film in the 
