The Island Voices project is featured in the new book “Foundational approaches to Celtic Linguistics“, through a chapter on the late Norman Maclean by Gordon Wells. This volume is a first venture into current issues in Celtic linguistics for the free open access academic publisher, Language Science Press.
From the editors’ preface:
Gordon Wells’ chapter (Guth Thormoid: The “Island voice” of Norman MacLean) provides a case study that highlights the exceptional value of working closely with an experienced native speaker to not only provide linguistic data but to document vanishing cultures and values also impacted with language loss.
And here’s Gordon’s abstract:
This chapter samples and contextualises some of the multi-faceted Gaelic contributions by the multi-talented creative icon, Norman Maclean, to the Guthan nan Eilean ‘Island Voices’ online language capture and curation project. These include, in particular, Norman’s final Saoghal Thormoid ‘Norman’s World’ series of videoed conversations, recorded in April 2016 in which he spoke reflectively of his memories and impressions of bilingual life in Glasgow and the Hebrides from the middle of the Twentieth Century onwards. In addition to offering a vivid first-person voiced and experiential account of Gaelic life over a tumultuous period for the language, the Island Voices adherence to basic linguistic principles pays dividends in relation to some initially unpredicted spin-off applications, with potential for further development.
We’re delighted to see this account of our work with Norman placed online for unrestricted reading by anyone who may take an interest, and we’re very grateful to Andrew Carnie and the whole editorial team at the University of Arizona who made that possible. Mòran taing dhuibh uile!
Online publication also means, of course, that live links can be incorporated in the text, so that readers can quickly and easily sample the recordings referred to at the click of a mouse. This is no small consideration for a primarily speech-oriented project like Guthan nan Eilean!
The full Saoghal Thormoid transcripts, with description of method and a foreword by Professor Conchúr Ó Giollagáin are available in PDF format from the Island Voices Research/Reports page.
Chaidh mi air turas rèile gu Hawes anns na Yorkshire Dales aig deireadh na seachdain.
Carson?
Tha e a’ toirt dhomh deagh leisgeil a dhol air an rathad-iarainn as dreachmhoire agus as cliùitiche ann an Sasainn – An Settle an Carlisle. Tha an loidhne àlainn seo a’ dol tro na monaidhean is na beantainn ann an Cumbria agus Schd York agus a’ ceangail Carlisle ri Leeds.
Clas 158 ann an Stèisean Garsdale
Airson a dhol gu Hawes, feumaidh tu an trèana fhàgail aig Garsdale agus an uair sin bus fhaighinn gu Hawes. Bha rathad-iarainn ann fad na slighe uair, agus gu dearbha, bha an t-ainm Hawes Junction air an stèisean uair, ach tha an loidhne sin dùinte a-nis.
Tha iomairt ann airson slighe an rathaid-iarainn a chur gu feum aon uair eile – ach tha eas-aonta ann am bu chòir an Wensleydale Railway an rathad-iarainn ath fhosglaidh, mar a tha iad ag iarraidh, no am bu chòir dha a bhith na slighe baidhg/coiseachd. Gu mì-fhortanach, chan eil e coltach gu bheil rùm gu leòr ann airson an dà chuid.
Tha mi an dòchas gur e rathad-iarainn a bhios ann ach bhiodh slighe coiseachd/baidhg math cuideachd mur a tachair sin.
Ach ged nach eil làrach an rathad-iarainn ga chleachdadh aig an àm seo, tha an stèisean ann an Hawes fhathast ann agus tha Taigh-tasgaidh nan Yorkshire Dales a-nis stèidhichte ann – agus tha trèana le loco smùid ann mar phàirt den taisbeanadh!
Sin adhbhar gu leòr airson a dhol dhan bhaile leis fhèin, ach tha adhbhar eile ann: leabhraichean eucoir Harry Grimm le David T. Gatward, a tha a’ tòiseachadh leis an leabhar ‘Grimm up North’.
Tha na leabhraichean stèidhichte ann an Hawes agus an sgìre làimh ris. ‘S ann mu dheidhinn DCI Harry Grimm, seann shaighdear à Bristol a chaidh na phoileas às dèidh dha a bhith air a dhroch-lon ann an sprèidheadh ann an Afghanistan. Às dèidh argamaid le a bhoss ann an Somerset, chaidh a chur gu Hawes sna Dales an aghaidh a thoil agus tha an leabhar mu “chulture shock” aig poileas a bha a’ dol an aghaidh gangstairean agus luchd-reic dhrogaichean mòra anns a’ bhaile mhòr a tha a-nis ann an coimhearsnachd dùthchail far a bheil dùbhlain gu math eadar-dhealaichte aig na poilis.
Tha sinn a’ leantainn beatha Harry agus e a’ fàs cleachdte ris a’ choimhearsnachd agus na dòighean aca agus e a’ fàs gu math dèidheil air an sgìre – agus fiù’ s air delicacy sònraichte na sgìre: cèic le caise – aig a’ cheann thall.
Ged is ann mu eucoir a tha na leabhraichean, tha iad snog agus tha na caractaran agus na h-àiteachan spòrsail is dòigheil.
Nuair a dh’fhàg mi an taigh aig 5:00 sa mhadainn gus am bus a ghlacadh gu Stèisean Glaschu Mheadhain, b’ e seo am plana agam:
Faic an trèana ann an taigh-tasgaidh nan Yorkshire Dales
Rach gu Taigh-bainne Wensleydale
Faic na b’ urrainn dhomh aithneachadh bho na leabhraichean Grimm.
Fhuair mi am bus is an trèana gu Carlisle gun dragh sam bith agus bha an trèana airson an Settle and Carlisle a’ feitheamh rium an sin.
Ma tha thu à Alba, tha e doirbh rathad-iarainn a lorg a tha cho math ris na loidhnichean aig baile – Loidhne na Gàidhealtachd an Iar, Loidhne a’ Chinn a Tuath agus Loidhne a’ Chaoil ach tha an S&C air leth, fiù ’s do dh’Albannach!
Tha an loidhne a’ dol tro bheantainn is glinn àlainn agus seachad air tòrr aibhnichean mòra le gu leòr thuathanasan chaorach is taighean cloiche. A bharrachd air a’ chruth-tìre fhèin, tha stoidhle brèagha air na toglaichean stèisean le toglaichean mòra de chloich ruadh agus soidhnichean agus lampaichean ann an dath marùn sònraichte.
A bharrachd air a bhith na rathad-iarainn àlainn, tha an Settle and Carlisle cudromach gu samhlachail cuideachd. Bha British Rail an dùil cur às dhan loidhne gus airgead a shàbhaladh agus dhùin iad a’ mhòr-chuid de na stèiseanan agus lùghdaich iad na seirbheisean gus an robh glè bheag air fhàgail. Chuir buidhean strì gu làidir an aghaidh seo.
Aig a’ cheann thall, dhiùlt Ministear na Còmhdhail, fear Michael Portillo, cead a thoirt do BR gus an Settle is Carlisle a dhùnadh. ‘S e deagh naidheachd a bha seo, gun teagamh, agus a bharrachd air a bhith a’ sàbhaladh na loidhne sin fhèin, dh’fhaodadh tu a ràdh gun robh seo na cho-dhùnadh cudromach dhan t-siostam còmhdhail gu nàiseanta cuideachd.
Às dèidh mòr-dhùnaidhean Beeching sna 1960an, ged nach robh dùil ri geàrraidhean mòra air an lìonra a-rithist, bha faireachdainn anns na 1970an is 80an gun robh na rathaidean-iarainn a’ dol tro “chrìonadh stiùirichte” (managed decline) agus gum fàsadh an siostam nas lugha is nas iomallaiche dhan chomann-shòisealta mean air mhean. Ann an eachdraidh nan rathaidean-iarainn, b’ e sàbhaladh an S&C a chomharraich gun robh an crìonadh air tighinn gu crìch agus gur ann a dh’fhàsadh an lìonra bho sin a-mach.
Tha an S&C a’ soirbheachadh gu mòr a thaobh luchd-siubhail agus trèanaichean bathair a-nis agus mholainn gun dèan a h-uile duine e uair no uaireigin.
Ach sin gu leòr eachdraidh. Nuair a ràinig mi Garsdale, bha e fliuch is sgòthach ach gu fortanach, bha am bus a’ feitheimh rium agus bha e blàth is seasgair a-staigh agus chunnaic mi dà fheòrag ruadh air an àrd ùrlar fhad’s a bha sinn a’ feitheimh ri falbh.
Tha seirbheis bus coimhearsnachd ann “The Little White Bus” a tha a’ ruith sheirbheisean eadar an stèisean agus baile Hawes/Gayle. Tha seo ro-chudromach oir tha am baile pìos air falbh (c6 mìle) agus a bharrachd air sin, tha an rathad gu math caol, lùbach cas. Bha an dràibhear laghach agus dh’innse e tòrr dhomh mun sgìre agus mu na rudan a bha rim faicinn.
Am Bus Beag Geal, Garsdale
Ann an Hawes, chaidh mi dhan taigh-tasgaidh an toiseach. Tha e suidhichte ann an togalach stèisean Hawes a dhùin do luchd-siubhail ann an 1959 agus a dhùin do bhathar ann an 1964 mar thoradh air an Dr Olc Beeching (Tuiteam gun Èirigh air agus Leac air a Bheul).
Ach ged nach eil trèanaichean a’ ruith tuilleadh, tha tòrr anns an taigh-tasgaidh mun rathad-iarainn, gu sònraichte eachdraidh shòisealta na loidhne. Tha pàirt den taisbeanadh fiù ‘s anns an trèana agus tha an cafè ri taobh an àrd-ùrlair. Tha an taigh-tasgaidh mòr agus tha na taisbeanaidhean ùr, dathach agus còrdaidh iad gu mòr ri cloinn.
Taigh-tasgaidh nan Yorkshire Dales, Hawes
An uair sin, bha an t-àm ann airson srùbag agus cuairt timcheall air a’ bhaile. Chunnaic mi an t-ionad coimhearsnachd far a bheil na poilis stèidhte ann an leabhar Grimm, a’ bhùth far am faigh iad paidhean agus am Fountain, an taigh-òsta aca! Agus gu dearbha, tha tòrr thaighean-osta ann – chunnaic mi ceithir no còig airson baile anns nach eil ach 1,500 daoine no mar sin.
EasCèic is caiseEadar Gayle is HawesFactaraidh a’ chaiseStèisean a’ Phoilis/Ionad Coimhearsnachd
An uair sin, choisich mi gu Gayle, baile beag a tha glè fhaisg air Hawes a tha ainmeil mar thoradh air caise Wensleydale. Chaidh mi a-steach dhan àite agus cheannaich mi cèic is caise agus bha e a cheart cho math ris an robh mi an dùil!
Às dèidh sùil air na bùithtean agus air an eas, bha an t-àm ann a dhol dhachaidh air a’ bhus bheag gheal agus an trèana a ghlacadh dhachaigh.
Bha an trèana agam dhachaigh 30 air dheireadh – rud nach do chuir dragh sam bith orm – agus mar sin, tro “delay repay” fhuair mi an dàrna leth den fharadh agam air ais.
Mholainn baile Hawes, lealbhraichean Grimm agus an Settle and Carlisle!-.
Seo òran ainmeil far a bheil maraiche a’ bruidhinn mun long aige mar gum b’ e a leannan a bh’ innte. ‘S e seòrsa òrain-ghaoil dhan bhàta-siùil a th’ ann, ‘s dòcha long dhubh, no tè le siùil dhorcha. Seòlaidh e leatha dhan Ròimh ‘s dhan Fhraing, agus cumaidh e siùl gheur oirre gus an toir e a leannan dhachaigh ann an deagh thriom. Agus cheannaicheadh e dhi às a bhùth am “pòrsan” a bhiodh a dhìth, prìs ann no às – ged a bhios e a’ smaoineachadh air ball-acainn seach ribeannan…
Sèist: Dhèanainn sùgradh ris an nighinn duibh, ‘n dèidh dhomh èirigh anns a’ mhadainn, Dhèanainn sùgradh ris an nighinn duibh.
Dhèanainn sùgradh ris a’ ghruagaich Nuair a bhiodh a’ sluagh nan cadal.
Dhèanainn sùgradh an àm dùsgaidh ‘N àm na siùil a bhith gam pasgadh
‘S ann Diluain an dèidh Didòmhnaich dh’fhalbh sinn le Seònaid à Arcaibh.
Bha muir gorm a’ ruith fo cuinnlein, ‘s i cur still à grunnd an aigeil.
Riof ga ceangal ‘s riof ga fuasgladh muir mu gualainn, fuaim is fead oirr’.
Null mu chaolas na Ròimh B’ fheudar dhuinn am bòm a laiseadh.
Null mu chaolas na Fraing Maide na làimh ‘s gaoth ga ghreasad.
Cha robh ròp a feum a splaidhseadh Air mo mhaighdeann ri tighinn dhachaidh.
Dh’fheumadh pòrsan thighinn à bùth dhi Ged a bhiodh e crùn an cairteil.
Ged a bhiodh e crùn an òirleach Dh’fheumadh pòrsan dheth thighinn dhachaidh.
(Ceanglaichean ri tionndaidhean YouTube gu h-ìosal.)
+++++++++++++++
Making Merry with the Dark Lassie
This is a famous song where a mariner talks about his ship as if she were his lover. It’s a sort of love-song to his sailing ship, maybe a black-painted ship or one with dark sails. He’ll sail with her to Rome and France, and will keep a sharp eye on her to make sure he brings his beloved home in fine fettle. He would even buy from the shop the “fairing” she might need, cost what it may – though he’ll be thinking more of rigging than ribbons…
(Links to YouTube versions below.)
Chorus: I’d make merry with the dark lassie
As soon as I rose in the morning
I’d make merry with the dark lassie.
I’d make merry with the lass while the world was sleeping.
I’d make merry when I woke, and when the sails were unfurled.
On the Monday after the Sabbath we left Orkney on the Seònaid.
Blue sea was running under the stubble fields, throwing up jets from the seabed.
A reef being tied and a reef being loosed, sea round her shoulders roaring and whistling.
There around the straits of Rome, we had to lash the boom.
There around the straits of France, hand on the tiller and the wind chasing her.
There wasn’t a rope that needed splicing on my girl on the sail home.
A fairing would be needed from the shop for her, though it would cost a crown a quarter.
Though it would cost a crown an inch, a length of it would be heading homewards!
Agus tha fiolm goirid fìor bhrèagha ann mu fhìor bhàta dubh is mun fhear a thog i. / And there’s a lovely wee short film about the fate of a real black boat and the man who built her: https://www.youtube.com/watch?v=4pjX3m02-ro
Dealbhan/pictures:
Ariel and Taeping, tea-clippers 1860s, by J. Sutherland (my mother) after Montague Dawson.
The Reaper, Anstruther – traditional “Fifie” herring drifter, 1903.
The Harbinger, iron sailing clipper 1850s, by J. Sutherland after Jack Spurling
Bha tòrr sna pàipearan bho chionn ghoirid mu “extreme day-trips”. Sin nuair a tha daoine a’ dol air turas fada fada air plèana agus air ais san aon latha.
Thug mi sùil air bhideo no dhà bho chionn ghoirid le daoine a’ dol eadar Glaschu agus bailtean leithid Baile Atha Cliath agus an Spàinn, an Fhraing, A’ Ghearmailt agus fiù ’s Morocco agus air ais ann an latha.
Bha mi a’ feuchainn ri Gàidhlig a chur air extreme day-trip “turas-latha anabharrach” is dòcha?
Tha na daoine a tha dèidheil air tursan den leithid ag ràdh gu bheil iad a’ toirt cothrom do dhaoine aig nach eil mòran tìde saor, no aig nach eil cus airgid an tìde agus an t-airgead a bhiodh iad air cosg air oidhche ann an taigh-òsta a shàbhaladh.
Tuigidh mi sin ceart gu leòr, ach dhomhsa, tha aon turas tro phort-adhair gu leòr ann an latha agus nas cudromaiche, tha na h-eimiseanan CO2 às an dol a-mach seo dìreach gun chiall.
Nis, tha an teaghlach agam gu bhith air falbh aig deireadh na h-ath sheachdain. Tha Jenny agus Eva a’ dol gu Lunnainn agus tha Ciorstaidh a’ dol air falbh air le a caraidean.
Mar sin, shaoil mi gur e deagh leisgeul a bhiodh ann turas-latha mòr a dhèanamh.
Cha robh mi idir a’ dol a dhol air turas-latha anabharrach air plèana ach a dh’aindeoin sin shaoil e gum biodh e inntinneach beagan rannsachaidh a dhèanamh feuch an gabhadh a dhèanamh.
Choimhead mi air an Liosta Bucaid agam airson àiteachan a bha faisg gu leòr agus is dòcha far am b’ urrainnear deagh bhlas fhaighinn den àite ann an latha. Thàinig dà àite a-staigh orm – Gibraltar agus Monaco (is toil leam dùthchannan beaga is neo-àbhaisteach!)
Fhuair mi a-mach nach gabh turas latha a chur air dòigh gu Gibraltar – chan eil tursan-adhair ann à Alba a rèir coltais agus bhiodh agam ri dhol a Manchester an toiseach. Airson Monaco, tha seirbheisean adhair ann eadar Dùn Èideann agus Nice, am port-adhair às fhaisg air Monaco agus tha iad aig deagh àm. Bha e coltach an tòiseach gun gabhadh a dhèanamh – ach cha b’ urrainn dhomh faighinn air ais san aon latha…
Thèid mi ann latha de na làithean, ach nì mi air trèana e – ma bhios an tìde no an t-airgead agam (trèana caideil Glaschu-Lunnainn, Lunnainn-Paris, trèana caideil Lunnainn – Nice, Nice-Monaco).
Ach mar a thuirt mi, tha mi a’ smaoineachadh gur e beachd faoin is cunnartach dhan àrainneachd a th’ ann an tursan-latha anabharrach air plèana co-dhiù.
Ach turasan-latha fada air trèana? Sin gu tur eadar-dhealaichte! Tha mi air a dhol gu Lunnainn, Sheffield, Doncaster, Wrexham is iomadh àite eile is air ais ann an latha. Agus le prìsean nan taighean-òsta tha sin a’ dèanamh ciall.
Mar sin, chaidh mi air ais dhan liosta agam airson coimhead air àiteachan a ruigear air an trèana no air bus ann an ùine nach eil ro fhada.
Thug mi sùil air an liosta de dh’àiteachan far a bheil mi ag iarraidh a dhol agus an uair sin air na fòraidhean trèana no bus.
Bha seo uile mu mìos gu leth air thoiseach air an turas agus mar sin, bha tiocaidean advance rim faighinn – ach bha iad air a bhith rim faighinn fad mìos gu leth agus mar sin bha na fàraidhean saora air falbh airson cuid de na slighean is amannan mar-thà.
B’ e seo an liosta agam:
Taigh-tasgaidh Rathad-iarainn Locomotion ann an Shildon, Co Durham
Thug mi sùil air an trèana/bus gu Màd an tòiseach ach fhuair mi a-mach nach biodh an taigh-tasgaidh – agus am meanbh-rathad-iarainn aca fosgailte air an latha sin agus gum biodh agam ri dhol ann taobh Baile nam Frisealach is mar sin, gum biodh e doirbh a dhol ann is air ais san aon latha co-dhiù.
An uair sin, thug mi sùil air Locomotion ach ged a bha trèanaichean gu leòr ann agus gun gabhadh a dhèanamh gu furasta ann an latha, bha na prìsean air fàs fìor dhaor.
Ghabhadh Giogha a dhèanamh ann an latha air a’ bhus eadar Glaschu is Ceann Loch Chille Chiarain agus bha na prìsean reusanta gu leòr, ach nuair a rinn mi beagan rannsachaidh air an eilean, bha mi den bheachd gun robh barrachd tìde a dhìth gus an t-eilean fhaicinn gu ceart.
Gu fortanach, ghabhadh turas latha a dhèanamh eadar Glaschu agus Hawes a dhèanamh ann an aon latha agus air prìs reusanta. Seo turas thairis air an Settle is Carlisle gu Garsdale agus an uair sin bus gu Hawes.
Tha feum air tasgadh sa bhad gus gàrradh-iarainn na stàite, Ferguson Marine Port Ghlaschu (FMPG), a dhèanamh tèarainte san àm ri teachd. Seo co-dhùnadh aithisge ùire le Comataidh Sgrùdadh Poblach Pàrlamaid na h-Alba às dèidh don Chomataidh beachdachadh air measadh 2023/24 air Ferguson Marine le Sgrùdadh Alba. Dealbh: Dave souza, CC BY-SA 4.0 https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0, via … Leugh an corr de Fios naidheachd: Tasgadh a dhìth sa bhad gus gàrradh-iarainn a shàbhaladh
The recently completed Island Voices project “Multilingual Memories: Birmingham 1984” was on prominent display at this year’s annual conference of NATECLA, the National Association for Teaching English and Other Community Languages to Adults, held in Birmingham on 27th and 28th June. Project representatives Harmesh Manghra (first on left) and Sardul Dhesi (second from right) are joined in the picture by Paul Sceeny, NATECLA co-chair, and Mary Osmaston, trustee of the association.
With QR codes incorporated in the display poster, as well as on leaflets for each of the 350 conference packs, conference participants were enabled to view any of the 22 recordings in the 13 different languages in the collection on their own devices and at their own convenience.
Over the years, NATECLA has consistently lobbied and argued for due attention to be paid to the other languages used in the UK beside English. As Industrial Language Training (ILT) practitioners in Birmingham back in the 1980s, both Harmesh and Sardul, alongside others, were involved in onsite language training in factories and other workplaces across the city. The Island Voices documentary, in tracing the life stories of ILT workers and how their careers developed and diversified, reinforces the point that multilingualism is an established fact of UK life, and always has been.
With Mary also running a workshop on using other languages in the English language classroom, it was an opportunity not to be missed to profile some of these languages in actual use through these Island Voices recordings. Many thanks to NATECLA for accommodating us!
Select any video clip in this landscape format, or use the phone-friendly portrait layout.
Ifor ap Glyn, National Poet of Wales 2016-2022, has become the latest contributor to the Island Voices/Guthan nan Eilean Extensions project supported by CIALL. We first crossed paths when Ifor supplied the Welsh translation of our “Jamaican in Wales” documentary about Audrey West, and again when recording our “Gael in Edinburgh” videos with Martin MacIntyre, with whom Ifor had already worked as well. So, from these beginnings it was a natural progression to ask if he’d like to do a “Welshman from London” collection in similar style, and we’re delighted he agreed, also bringing with him his extensive broadcasting experience!
As with the other writers in this series, we have recordings from Ifor in three different genres, all quickly accessible via these landscape or portrait posters. Naturally, we have samples of his verse (including his Welsh rendition of one of Martin’s poems from A’ Ruith Eadar Dà Dhràgon). He has also created a short documentary with an accompanying scripted narration in both Welsh and English, which we have had additionally translated into various other languages, including Gaelic, in the now customary Island Voices fashion. In addition, he has recorded in free conversational style some of his own thoughts and memories about growing up in London and settling in Wales, paying particular attention to some of the linguistic aspects of that life journey.
We present this conversational monologue in two ways. Firstly, fluent Welsh speakers may choose to view the full version in unaided monolingual style, with timed chapter headings in the YouTube description should they wish to focus on particular topics that Ifor discusses. We also offer the same monologue in short sections with various comprehension aids for the benefit of learners or non-speakers of Welsh. This is in similar manner to our Shortcuts approach to Gaelic, with the exception that we also tag on full written translations into English, alongside subtitling and transcription options.
The monologue is broken up as follows:
Part 1:What was it like to be raised as a Welsh speaker in London?
Ifor points out that there can be many different experiences of being raised with Welsh even in Wales, where different areas have different densities of speakers. The big difference with London would be in the potential for Welsh language education anywhere in Wales, and the chance to use the language outside the family. In London, Welsh community life outside the home was centred on three different institutions: the social club, the rugby club, and the chapels. Welsh wasn’t necessarily heard much in these contexts, with even the chapels being weaker in maintaining the language than might be expected.
Part 2:How then was language passed on, in the Welsh-speaking society of London when you were young?
While there were various patterns of language maintenance amongst the London Welsh of Ifor’s own generation, as he illustrates with stories of his friends, the general picture was one of “slippage”. He also mentions the beneficial impact of the Welsh medium primary school in London which offers language support through various modes of delivery, although Ifor himself did not attend, perhaps because his parents were confident that they could maintain the language adequately in the home, as had been their own experience. Indeed, some of the best Welsh speakers of his own generation were not necessarily products of the school.
Part 3:How different were things for preceding generations in London?
Ifor points out that many Welsh-speaking Londoners of his parents’ generation had an exceptional experience of language transmission and maintenance through wartime evacuation as children to the homes of relations in Wales. However, this experience did not necessarily lead to them passing the Welsh language on to their own children in due course, and Ifor is grateful that his own parents bucked that trend. Welsh was used in his own home, though not exclusively, and Easter and summer holidays were always spent with his grandparents in Llanrwst, giving him a northwalian accent, whereas most London Welsh speakers had family connections in the west of the country. Ifor goes on to describe typical migration and occupation patterns amongst Welsh speakers of earlier generations.
Part 4:What’s the London Welsh community like today?
While no longer resident in London himself, Ifor detects some changes in the community patterns he experienced growing up in the city. Though migration to London is still an option for Welsh speakers, the advent of devolution of government to Wales has opened up more professional opportunities in Cardiff. He believes that growing acceptance of London’s multicultural nature has also resulted in a shift in thinking about home languages other than English. He’s thankful that Wales was easily reachable in his childhood, enabling him to experience extended use of the language beyond the home, unlike the case of some of his Asian friends. The restriction of the mother tongue to the home domain could obscure the level of bilingualism in the general population, even amongst schoolfriends, but he’s glad that there is now a wider acknowledgement of linguistic diversity in the community.
Part 5:Was it a big step to move back to Wales? How did that desire develop?
Ifor describes his teenage awakening of interest in Welsh, a language he’d always spoken but not learned how to write until deciding to study it for O level, and then A level after leaving school, as a university entry requirement to study Welsh and Welsh history in Wales. He then married and settled down, eventually in Caernarfon, the town with the highest density in the world (nearly 90%) of Welsh speakers. He reiterates that the density of Welsh speakers varies across the country, noting an emergent demographic challenge in the language’s stronghold areas, ironically just as legal status and rights are being underlined. Nevertheless he defines himself as optimistic, taking some comfort in historic migration patterns which ended with strong identification with Welshness among previous incomer movements, while acknowledging the importance of supportive popular will to recreate a contemporary Welsh identity.
Part 6:How do the Welsh and English languages co-exist in Wales?
While it’s possible in a place like Caernarfon to live a nearly monolingual life through Welsh, almost like the way many people throughout the UK, and even in Wales, inhabit an English-only universe, Ifor discusses the different perspectives on languages that living bilingually entails. For Welsh speakers, this includes simultaneously looking at English in at least three different ways: English as a Welsh language, English as an international language, and English as an oppressive imperial language. He also acknowledges that in other parts of the world English may be viewed in some contexts as a language of liberation. These sometimes conflicting conceptions serve to counter any monolithic interpretation of language use and identity. This understanding may be worth sharing across the rest of the UK.
Part 7:Which Welsh poetic forms appeal to you most?
To finish, Ifor discusses what drew him to Welsh poetry in particular, noting first a strong social, even political, context to its creation and performance, for example to mark significant life occasions, such as births or deaths. This association has long historical roots, but is still vibrant and extends to poetry’s place in contemporary entertainment through radio competitions and tours. He quickly outlines different genres of Welsh poetry and identifies his own generally preferred style. He finishes by introducing the figure of Taliesin as both historical poet and mythological character with shape-shifting powers. He finds a powerful symbolism in this tale of transformation as it represents the diversity of Welsh experience through history, and expresses the hope for its successful continuation.
The Scottish Languages Act passed unanimously by the Scottish Parliament this week is the most important language legislation for Gaelic in twenty years and the first ever for the Scots language. The Act is a complex, incrementalist measure that authorises a range of legal mechanisms, strategies, standards, regulations and guidance documents concerning language development and […]
Air ais san Fhaoilleach, chaidh mi air taistealachd roc is rèile gu Lunnainn.
Fhuair mi tiocaidean saora air a’ Chadalaiche eadar Glaschu is Lunnainn agus bha latha mòr gu bhith agam.
Às dèidh dhomh toglaichean co-cheangailte ri Pink Floyd agus Mick Jones fhaicinn, bha an t-àm ann ri dhol dhan taobh a-deas gu Deptford gus an taigh fhaicinn far an robh Dire Straits a’ fuireach uair.
Bha Dire Straits mar seòrsa gateway drug dhomh eadar pop agus meatailt anns na 1980an agus bha mi riamh anabarrach dèidheil air giotàr Mark Knopfler agus beus John Illsley. Chunnaic mi beò iad fiù ’s air ais ann an 1991 air a’ chuairt mu dheireadh aca.
Leugh mi eachdraidh beatha John Illsley bho chionn trì no ceithir bliadhna agus thog seo m’ ùidh sa chomhlan a-rithist.
Bha mi air taobh ceàrr a’ bhaile agus bha beagan thrèanaichean a bharrachd agam ri ghlacadh an toiseach.
Bha mi rud beag iomaganach oir ged a tha plac air a’ flat far an robh John Illsley agus David Knopfler a’ fuireach uair – agus far am biodh Mark Knopfler a’ cur seachad tòrr tìde, cha robh an tè leis a bheil am flat a-nis deònach tighinn a-mach aig a’ chuirm gus am plac a chur air bhog!
Agus nuair a chunnaic mi am flat, cha do dh’fhuirich mi ann fada – dìreach diog no dhà gus dealbh a thogail oir tha am plac ri taobh uinneig a’ chidsein agus cha robh mi airson dragh a chur air muinntir an taighe!
Leis a sin, agus ag èisteachd ri Telegraph Road air a’ fòn, choisich mi gu New Cross Gate – stèisean cudromach is inntinneach ann an Lunnainn an Ear.
Bha New Cross Gate air aon de na dà termini aig ceann a deas an East London Line, nach maireann.
‘S e an rud annasach mun loidhne seo gun robh New Cross air an terminus eile agus gu bheil an dà stèisean gu math gu math faisg air a chèile agus gun robh cha mhòr an aon choltas orra cuideachd a bharrachd air cha mhòr an aon ainm! Air an adhbhar seo, chleachd iad àrd-ùrlar A is B san dàrna stèisean agus 1 is 2 san stèisean eile gus am biodh fios aig luchd-obrach an Underground far an robh iad!
Dhùn an East London Line ann an 2007 ach chan e droch rud a bha sin oir chaidh a leudachadh agus tha i a-nis mar phàirt den Windrush Line san Overground.
Bho New Cross, chaidh mi gu ceann na loidhne ann an Crystal Palace. Bha mi airson a dhol ann gus an Windrush Line air fad a dhèanamh ach cuideachd, bha mi airson bus sònraichte fhaicinn – am bus-trama.
Trèana Overground aig ceann na loidhne, Crystal Palace
Seo bus dealanach sònraichte ùr a tha a’ cleachdadh pantograph aig deireadh na slighe gus chargeadh. Chaidh mi air turas goirid air a’ bhus gu stèisean nam bus is air ais agus abair gun robh e spòrsaile.
Ags leis a sin, bha an t-àm ann a dhol air ais gu Euston airson na trèana dhachaigh…
In the continuing collaboration through CIALL with Irish partners on Stòras Beò nan Gàidheal/Taisce Bheo na nGael we’re delighted to host two more recordings (Parts 3 and 4) of Jimí Chearra and Pádraig Chearra, in addition to those already posted. It’s a project which records the natural speech of Irish and Scottish Gaelic speakers in their own communities with user-friendly equipment and techniques. In an additional challenge for Scottish Gaelic speakers, the descriptions below are offered in Irish! (Clilstore transcriptions are also available via the above link.)
Part 3: Bainfidh na scéilíní grinn sa mír seo ag Jimí Chearra agus a mhac Pádraig gáirí amach: filleadh gan brabach ó Bhroomielaw na hAlban; ”gur olc an greim é greim baba” (ón Eachréidh); ”go n athródh Dia nó an deabhal” an aimsir (ón Eachréidh); postmortem ar asal na dtincéaraí; ”minic a bhí páidrín fada ag rógaire maith”; ionadh an Árainnigh a chonaic rothar; béadán Gaeilge ag seanmhná; tuthógaí go ”tuffin”’ an Bhéarla éigeantaigh; kick out a bhris clog sa scoil; ”Dismiss the case” an asail óig gan mhúnadh; telegram barrúil sreang-Bhéarla agus an posta gallda. Trácht freisin ar aontaí; ar shearrach á chloisteáil beo sula rugadh marbh é; athrúintí sa saol, borradh faoin mBéarla san áireamh.
Part 4: Scéalta áitiúla, an greann agus an ghruaim, sa mír seo ag Jimí Chearra agus a mhac Pádraig. Chaill bean a folt breá gruaige de bharr masla a chaith sí le fear siúil. Tháinig díleámh ar na Blácaigh, tiarnaí talúna, tar éis mhallacht an tsagairt i litir na n iomad clúdach. Cur síos fileata agus greannmhar ar asal, agus ar chaora strae a bhí ag Marcas Ó Céide. Rannscéal faoi phóitire a chuir luach bainbh faoin muineál i dteach an óil agus a d’éirigh as ansin. Seanchas eile ar an ól agus ar éagóir a rinneadh ar Pheadar Chois Fharraige, údar an leabhair Peadar Chois Fhairrge a chuir Seán Mac Giollarnáth, aturnae, giúistís agus athbheochantóir, in eagar. Diarmaidín Thomáis Thaidhg a dúirt gurbh é an milleán is mó a bhí ar an mBéarla aige nár airigh sé ariamh ach ag chuile bhacach é! Plé ar an Marainn Phádraig. Ag cuir láí go Beaty.