Fife – Tog Blog

Rathad-iarainn a’ Chabhlaich Rìoghail san Rìoghachd

Chaidh mi air turas gu rathad-iarainn gu math neo-àbhaisteach Didòmhnaich. B’ e sin Shed 47 no Taigh-tasgaidh Rathad-iarainn Lathalmond faisg air Dùn Phàrlain.

Tha gu leòr rathaidean-iarainn glèidhte mòr ann an Alba – Bo’ness is Ceann Fhàil agus an Srath Spè gu sònraichte. Tha iad mòr agus proifeiseanta agus gleansach agus stèidhichte air trèanaichean do luchd-siubhail.

Shed 47, 2008 nuair a thadhail mi air mu dheireadh

Ann am Fìobh, tha Taigh-tasgaidh Rathad-iarainn Lathalmond gu math eadar-dhealaichte. Tha e gu math nas lugha agus stèidhichte air trèanaichean bathair.

Tha an taigh-tasgaidh mar phàirt de Thaigh-tasgaidh Seann Bhusaichean na h-Alba a tha air ionad gnìomhachais gu math mòr taobh a-muigh Dhùn Phàrlain. Chan e ionad gnìomhachais a chaidh a thogail a dh’aona-ghnothach a th’ ann idir ach seann làrach a bha na stòrlann aig a’ Chabhlach Rìoghail bho àm an Dàrna Cogaidh. Tha an làrach loma-làn seann Nissen huts agus seadaichean mòra a chaidh a thogail airson uidheamachd mhòr.

Bha stòrlann a’ Chabhlaich Rìoghail gu math mòr agus bha ceangail aice ri lìonra nàiseanta nan rathaidean-iarainn. Dhùin an rathad-iarainn ann an 1971 agus dhùin an làrach air fad ann an 1993. Chaidh an làrach a cheannach le muinntir an taigh-tasgaidh ann an 1995 agus chaidh an rathad-iarainn a stèidheachadh ann an 1997.

Bha mi ann air ais ann an 2008 agus bha mi airson a dhol air ais gus faicinn dè an t-adhartas a rinn an rathad-iarainn bho bha mi ann mu dheireadh.

Nuair a dh’fheuch mi ri turas a chur air dòigh, b’ e an aon ghearan agam gu bheil e do-dhèante taigh-tasgaidh nam busaichean a ruigsinn air bus! Cha bhi còmhdhail phoblach a’ frithealadh Lathalmond idir oir tha e ann an àite gu math iomallach (ged a thèid busaichean a chur air dòigh gu sònraichte turas no dhà sa bhliadhna airson tachartasan) agus mar sin, bha agam ri dràibheadh ann.

Chan eil mi a’ gearan, ge-tà, oir ruigear an t-àite tro B-rathaidean Fhìobha agus chithear seallaidhean àlainn de na h-achaidhean, na beanntan agus na bailtean beaga.

Tha tòrr de na h-àiteachan a chithear air an t-slighe tro Fhìobh an Iar ann an àiteachan post-industrial far an robh mèinnean ann uair ach san latha an-diugh, a tha uaine is àlainn. Tha tòrr ri fhaicinn de na seann rathaidean-iarainn a bha pailt san sgìre uair cuideachd – drochaidean is embankments is eile.

Nuair a ràinig mi an taigh-tasgaidh, fhuair mi turas air seann bhus timcheall air an làraich air fad agus thàinig mi dheth aig Shed 47.

Bus Corpy Glaschu a chunnaic mi san taigh-tasgaidh, 2008

‘S e Shed 47 a chanar ris an rathad-iarainn oir b’ e sin an seada a bh’ aig na trèanaichean air an làraich nuair a bha rathad-iarainn ann. Chaidh mi ann bho chionn còrr is 16 bliadhna agus aig an àm sin, bha loidhne ghoirid ann agus bhiodh iad a’ toirt seachad tursan trèana ann an cabaichean nan locothan.

An-diugh nuair a chaidh mi air ais, chunnaic mi gun robh iad air àrd-ùrlar agus stèisean a thogail agus gun robh bhana-breigicihean ann dhan luchd-siubhail. Tha an loidhne nas fhaide na bha cuideachd.

West of Fife Muntions Railway – Lathalmond Lower, 2024

A bharrachd air sin, tha dàrna rathad-iarainn ann a-nis – loidhne caol-ghèidse. ‘S e an West of Fife Munitions Railway a chanar ris.

Fhuair mi cothrom a dhol air an dà rathad-iarainn goirid agus bha e fìor mhath – trac beagan cugallach agus fàileadh an dìosail, dìreach mar a bhiodh rathad-iarainn a’ Chabhlaich Rìoghail bho chionn fhada.

Bha mi a’ feuchainn ri obrachadh a-mach far an robh Lathalmond ceangailte ris an lìonra rèile agus cha robh e furasta leis gun robh an uiread de rathaidean-iarainn ann am Fìobha uair. Ach mu dheireadh, lorg mi am mapa seo.

Agus seo mar a tha cùisean san latha an-diugh – chithear na rathaidean-iarainn beaga aig Lathalmond agus cho fad air falbh ’s a tha iad bhon lìonra an-diugh.

Seo mapa le barrachd fiosrachaidh: Airey’s Railway Map of Scotland (1875).

Mholainn Shed 47 gu mòr.

Alasdair

Tadhail air Trèanaichean, tramaichean is tràilidhean

The Next Stop’s Kirkcaldy – turas dhan rathad-iarainn as falachaidh an Alba

Le alasdairmaccaluim

Thoisich mi am bloga seo bho chionn fhada air an t-saoghal leis an amas a dhol air gach rathad-iarainn ann an Alba – beag is mòr.

Chaidh mi air a h-uile loidhne san lionra nàiseanta agus air a h-uile rathad-iarainn glèidhte bhon uair sin agus cha robh e doirbh idir. Cha robh e a cheart cho furasta a dhol air gach meanbh-rathad-iarainn (miniature railway) ge-tà.

Meanbh rathad-iarainn Chair Chaladainn — Meanbh-rathad-iarainn Cair Chaladain, 8/4/23

Mar as trice, cha bhi meanbh-loidhnichean a’ ruith gu tric agus gu h-eachdraidheil, cha robh dad aca air an eadar-lìon no sna meadhanan sòisealta agus mar sin tha e gu math tric cianal doirbh faighinn a-mach cuine a tha iad a’ ruith mur eil thu a’ fuireach san sgìre sin.

Tha aon mheanbh-rathad-iarainn a bha gu sònraichte doirbh faighinn a-mach mu dheidhinn – am fear ann am Pàirc Beveridge ann an Cair Chaladain.

Sgrìobh mi gu Miniature Railway magazine, chuir mi fios gu daoine a tha an sàs ann an rathaidean-iarainn beaga agus bhruidhinn mi ri daoine as aithne dhomh a tha a’ fuireach ann am Fìobh agus fad bhliadhnaichean, cha chuala mi dad air ais. Cha robh fhios aig duine sam bith mu dheidhinn.

Lorg mi bhidio air YouTube den loidhne bho chionn beagan bhlaidhnaichean agus sgrìobh mi dhan neach a thog e a’ faighneachd an robh fios sam bith aca mu dheidhinn – ach thuirt iad gur ann glè glè ainneamh a bhiodh e a’ ruith is nach robh fios sam bith a bharrachd aca…

An uair sin, cha chuala mi dad a bharrachd fad beagan bliadhnaichean – gus am faca mo charaid is co-obraiche Michaela, a tha a’ fuireach san Rìoghachd – artagal mu dheidhinn san East Fife Mail.

A bharrachd air sin, tha làthaireachd aca air Facebook a-nis cuideachd.

Leugh mi an sin gum biodh iad a’ ruith air an Disathairne aig àm na Càisge agus cha b’ e ruith ach leum dhomh a dhol ann airson a dhol air an rathad-iarainn rùnach seo!

Chaidh mi air an trèana eadar Glaschu is Dùn Èideann taobh Shotts agus an uair sin eadar Dùn Èideann gus Cair Chaladain. Bha latha blàth grianach brèagha ann agus bha an turas math fhèin. Seallaidhean àlainn de na monaidhean ann am meadhan na h-Alba agus an uair sin den tràigh ann am Fìobh.

Cha robh mi ann an Cair Chaladain bho na 80an agus chaidh mi air cuairt bheag timcheall air a’ bhaile mus deach mi dhan phàirc agus feumaidh mi a ràdh gun do chòrd am baile rium gu mòr.

Tha Pàirc Beveridge gu math mòr agus gu math breàgha le tòrr shlighean coiseachd agus loch mòr. Mhothaich mi gun robh ciuatha mòr ann – bha còrr is 150 duine a’ feitheimh ris an trèana bheag às dèidh dhan artagal nochdadh san East Fife Mail. Leis nach robh ach aon choidse ann, bha mi a’ feitheimh fad còrr is uair a thìde gu leth airson a dhol air an trèana (is math gun robh deagh leabhar claisneachd agam!).

Mu dheireadh thall, bha an turas agam gu bhith ann. Dh’fhalbh an còignear a bha air thoiseach orm air an trèana agus bha mi gu bhith a’ dol air an ath thrèana. An uair sin, bha brag ann agus thàining an trèana gu stad obann. ’S ann a bha an trèana air a dhol far nan rèilichean mar thoradh air rèile bhriste!

“Tha sinn duilich” thuirt an neach a bha a’ cruinneachadh an airgid – “feumaidh sinn an loidhne a charadh. Thigibh air ais a-màireach.”

Às dèidh dhomh feuchainn ri turas fhaighinn air an rathad-iarainn fad còrr is 12 bliadhna, cha d’ fhuair mi cothrom fhathast, Ach tha mi fortanach gum faca mi an trèana a’ ruith air an loidhne le mo dhà shùil agus gun do thog mi dealbh no dhà. Tha mi an dùil is an dòchas gum faigh mi cothrom a dhol air an loidhne bheag seo latha eile agus nach toir e 12 bliadhna eile.

Alasdair

Air m’ fòn: Pink Floyd “Meddle” (1971).

Tadhail air Trèanaichean, tramaichean is tràilidhean

Gaelic Word of the Week – North East Fife – Fìobh an Ear Thuath

Le Oifigear Gàidhlig

This week we’re going back to Fife – Fìobha, often known as the Kingdom of Fife – Rìoghachd Fhìobha. The word rìoghachd is often used in Gaelic to mean “country” as well as kingdom and you will often hear native Gaelic speakers say “an rìoghachd” as well as “an dùthaich” to mean “the country”. This … Leugh an corr de

Tadhail air Blog Pàrlamaid na h-Alba