A’ Cheàrdach

Dùisgidh aon sgeul sgeul eile. Anns a’ bhloga mu dheireadh, thug sinn sùil air iomradh tràth air a’ ‘cho-fhlaitheachd’ no ‘a’ phoblachd’ ann an tùsan Gàidhlig. Nochd siud ann an còmhradh gu math goirid a dh’fhoillsich Pàdraig MacPhàrlain ann an 1815. B’ e eachdraidh charraideach, rèabhlaideach na Frainge a thug air na Gàidheil aghaidh a … Leugh an corr Còmhradh air Rèabhlaid an Iuchair san Fhraing (1830) →

Cuine a sgrìobh Gàidheil an toiseach, nan cànan fhèin, mun ‘phoblachd’ mar bhun-bheachd poileataigeach? Aig ceann an fhaclair aige, a dh’fhoillsicheadh ann an 1815, sgrìobh Pàdraig MacPhàrlain (1768–1832) còmhradh anns a bheil dithis a’ cabadaich, san dol seachad, mun taic a bha aig muinntir na Frainge ri poileataigs phoblachdach. An seo, tha mi a’ toirt … Leugh an corr CO-FHLAITHEACHD: Còmhradh mu Phoblachdas san Fhraing (1815) →

Ìmpireachd agus frith-ìmpireileas bho sheann eachdraidh chun an latha an-diugh. Meòrachadh air tionndadh Gàidhlig de dh’Òraid Chalgacuis (AD 98) a rinn Pàdraig MacPhàrlain ann an 1813. A rèir an eachdraiche Ròmanaich Tacitus (mu AD 56–mu 120), chuireadh blàr mòr eadar na Ròmanaich agus treubhan de Chailleanaich (Caledonii), mu AD 83, àiteigin ann an ceann a … Leugh an corr Òraid Chalgacuis (1813) →

B’ ann deich bliadhna air ais bhon latha an-diugh, 18 Sultain 2014, a bha an referendum airson neo-eisimeileachd Albannach. Bha mise a’ fuireach an uair sin ann an Dùn Èideann, far Rathad an Ear. Anns na làithean agus seachdainean ron bhòt mhòr, bha daoine nam boil. Tha cuimhne ’am, turas, a bhith a’ gabhail sgrìob … Leugh an corr Deich Bliadhna Air Ais (2024) →

Airson an deicheamh ceann-bliadhna de referendum na neo-eisimeileachd a chomharrachadh, bha mi ag iarraidh sùil a thoirt air ais air tùsan a’ ghluasaid nàiseanta. Gu h-ìseal, gheibhear iomradh uabhasach tràth air ‘Féin-riaghladh na h-Alba’ ann an Gàidhlig. Nochd e ann an Tìm an Òbain air 17 Sultain 1887 – .i. 137 bliadhna air ais bhon … Leugh an corr Féin-Riaghladh na h-Alba (1887) →

’S aithne dhomh gun deach Gàidhlig a chur air co-dhiù dà sgeulachd ghoirid leis an sgrìobhadair Ruiseanach Leo Tolstoy (1828–1910). Ann an 1924, dh’fhoillsicheadh Far am bi Gràdh, Bidh Dia, eadar-theangachadh le Eòin G. MacFhionghain. Cha d’ fhuair mi cothrom air siud a leughadh fhathast. Agus, na b’ anmoiche ann an 1978, nochd ‘Mar a … Leugh an corr Tolstoy ann an Gàidhlig (1902, 1904) →

Seo pìos naidheachd goirid a dh’fhoillsicheadh ann an 1888 san Òbanach a tha a’ sealltainn taic is co-fhaireachdainn – nach robh idir cumanta – ris na h-Arabaich anns an Èiphit (no san t-Sudàin) fad ’s a bha Gàidheil is eile san arm Bhreatannach a’ sabaid riutha. Tha an aithris ghoirid seo gu follaiseach an aghaidh … Leugh an corr San Èiphit (1888) →

Gàsa bhrèagha nan liosan, nan tràighean, nan sràidean beòthail làn cultair is eachdraidh. Gàsa na cloinne. An-diugh, leughaidh mi gu bheil feachdan Iosrael air a h-uile tobar a sgrios ann an ceann a tuath Ghàsa. ’S e glè bheag de bhiadh a tha gan ruigsinn. Tha luchd-tuineachaidh Iosraeleach, aig an dearbh àm, a’ milleadh thobraichean … Leugh an corr Na h-Iùdhaich, an Gluasad Sionach agus a’ Phalastain (1891, 1903) →

Tha e doirbh mòran de dh’iomradh a lorg air fuadach a’ Bharra Bhric, air taobh Loch Obha. Mura b’ e gun do shàbhail an curaidh Ceilteach Calum MacPhàrlain (Malcolm MacFarlane, 1853–1931) an t-òran seo, a chaidh fhoillseachadh anns an Òbanach ann an 1890, bhiodh fiosrachadh feumail mu na thachair agus mun choimhearsnachd air a chall. … Leugh an corr Òran air Fuadach a’ Bharra Bhric (1840) [1890] →

Sa bhrath-bhloga seo, tha litir le croitear, foillsichte ann an 1883, a tha a’ deasbad ’s a’ soilleireachadh nan amasan a bu chòir a bhith aig croitearan gus ‘galar na Gaidhealtachd a leigheas’ agus gus nach biodh iad nan ‘tràillean bochd mar tha sinn an diugh’. Gheibhear nòtaichean gu h-ìseal. LITIR O CHROITEAR.A’ chroit bhig, … Leugh an corr ‘Litir o Chroitear’ (1883) →